Şelaf

Berê di dema osmaniyan da adet bû, di qesirên paşa, mîr û began da şelaf hebûn. Karê wan parastin û pesindana paşa, beg û mîrê xwe bûn.
Wê demê şelafî(şalûzî, qeşmer, dalkavuk)sinetek, mieseseyek bû, raîc û tarîfeyeke şelafan jî hebû.
Padîşah qetlek, cirmek, çewtiyek, tiştekî ne li rê bikira, şelafê ku ji vê qetlê û çewtiyê ra bigota rast e û ew biparasta, ji paşê weke mikafat 15 quriş digirt.
Ev heqê şelafiya wî bû.
Îro padîşah, beg û mîr tunene lê serokên partiyan ketine dewsa wan, kesên şelaf ji dêlî paşa û mîran pesnê serok û patronê xwe didin.
Loma jî mieseseya şelafiyê hîn berdewam e û li piyaseyê hîn jî bi hezaran şelaf hene, şelef ji şelafan ra dibêje wêda here…
Li gor tarîfeya şelafiyê ya dema osmaniyan, çipisklêdana li pozê şelafekî 20 pereyê wê demê bû.
Helbet ji bo her çipiskekê 20 pere bû.
Ku meriv bixwesta carê kundur li serê şelaf xe heqê wê jî 20 pere bû.
Lê buhayê sîleyê hinekî zêde bû, ji bo lêdana sîleyekê dibê meriv tam 30 pere bida şelaf.
Ev heqê wî yê qanûnî bû.
Totkirina şelaf ji ser nêrdiwanê buhatir bû. Buhayê wê jî 180 pere bû.
Hegr şelaf serzulût bûya û meriv sîleyeke rehmankî li tepelika qotê wî xista, dibê meriv 45 pere bida şelaf.
Lêdana gurmisteke(hurmist)li serî jî 40 pere bû.
Wek xuya ye lêdana gurmistê ji sîleyê erzantir bûye.
Min fêm nekir çima ?
Qey zêde deng dernexistiye loma erzantir bûye.
Esas gurmist bêtir diêşîne, loma jî dibê buhatir bûya…
Buhayê van fiîlan nuha hinekî zêdetir e, mahkimeyan raîc bilind kirine.
Lê nuha jî weke berê şelafî hîn jî berdewam e.
Hin şelaf hene dewletê, partî û serokê xwe di her şert û mercî da diparêzin. Dixwaze bira vê dewletê, vê partiyê û serokê wê, li hember miletê wî qetlîamên mezin jî kiribe, bav û kalê wî jî kuştibe û serokên vê partiyê îro jî van qetlîamnan biparêze, ferq nkane, şelaf dîsa jê ra li çepikan dixe, dîsa celadê bav û kalên xwe diparêze û ji wan qut nabe.
Nuha jî çîrokek li ser şelafan
Dibêjin di dema osmaniyan da begekî rojekê îlanek daye, gotiye:
Ji min ra şelafek lazim e, ezê filan rojê bi îmtihanê şelafekî bigrim.
Xulaman îlana beg li her derê belav kirine. Hemû şelafên bajêr bihîstine ku begê filan qesrê ewê ji xwe ra şelafekî bigre.
Wext derbas bûye, nîhayet ew roja îmtihanê hatiye û şelaf li ber deriyê qesrê weke mozên hingiv kom bûne.
Şelafek girtine hundur, derxistine huzûra beg.
Beg, pirsiye:
-Ma tu şelaf î?
Şelaf gotiye:
-Erê begê min, ez şela fim.
Beg gotiye.
-Lê tu qet naşibî şelafan.
Şelaf gotiye:
-Çawa dibe begê min? Min ji filan begî ra hewqas, ji filan begê din ra hewqas sal û zeman şelaftî kir. Ez şelafekî bi nav û deng im û di ser pozê xwe ra m e. Şelafekî ji min çêtir tu nikanî bibînî.
Beg gotiye, nebû, derkeve der.
Şelefê duyem, sêyem, yek li pê yekî girtine hundur, lê netîce her eynî bûye, beg eynî pirs pirsiye û wan jî tim eynî bersîv dane…
Beg tirsiyaye ku ewê şelafê xwe nebîne, lê tam di wê bîstikê da yek ketiye hundur.
Beg dîsa pirsa xwe dubare kiriye, gotiye.
-Ka bibêje ma tu şelaf î?
Yê şelef gotiye:
-Belê ezbenî.
Beg gotiye:
-Lêbelê tu qet naşibî şelafan.
Şelaf bersîva daye, gotiye
-Rast e, ez qet naşibim şelafan, ezbenî…
Li ser vê bersîva şelaf, beg gotiye:
-Hela bise, kuro ez bawer dikim tu piçekî dişibî şelafan.
Şelaf îcar jî gotiye:
-Rast e ezbenî, ez piçekî dişibim şelafan.
Piştî vê bersîvê, beg tavilê xeber daye der, gotiye:
-Zêde lê negerin, min şelafê xwe dît…
Mixabin dewleta tirk û kemalîzmê ji nava kurdan ji xwe ra bi sedan şelaf çêkirine.
Û him jî şelafên vê cîhanê yên herî rezîl û bêxîret in, qatilên qewmê xwe diparêzin, pesnê wan didin, dev ji xulamiya wan bernadin…