Meha îlonê meheke pir tahlûkeye

Payiz hat dîsa malik li swêdiyan viritî.
Ji ber ku li Swêd meha îlonê meha herî zêde xelk hevûdu berdide. Di vê mehê da rekora hevduberdanê tê şikandin.
Li ser sebebên ji bo çi vê mehê?, gelek dîtinên cuda hene. Hinek pispor dibêjin, ji ber ku ”havîn qediyaye”, ”mekteb vebûne” û di vê mehê da gelek ”xanî jî vala ne”, loma jî ji vê mehê çêtir wext û seet tuneye.
Mamûrên dahîreyên hevduberdanê dibêjin, di vê mehê da hertim zext û zoreke zêde heye, ji ber miracatên hevduberdanê fersendê nabînin ku serê xwe buxrînin.
Li gor pisporên swêdî, jin û mêrên zivistanê, buharê û havînê baş xerab bi hev ra derbas dikin, lê dema havîn diqede û payiz dest pê dike êdî herdu serî jî baş ji hevûdu da aciz dibin.
Çimkî di meha îlonê da tahtîl diqede, zarok dest bi mektebê dikin û bi vî hawî ji bo hevduberdanê êdî tu asteng namînin.
Hinek pispor çûyina tahtîlê weke reçeteyeke xelaskirina hevduberdanê dibînin. Lê hinek jî belovaciyê wê diparêzin. Dibêjin di tahtîlê da bi şev û roj meriv wer li ber pozê hev e. Loma jî wext û şertên pevçûn û şer gelkî zêde ye.
Lê dema kar ne wiha ye, her kes sibê diçe karê xwe û êvarî tê mal. Ew jî meriv westiyayî ye, piştî şîvê û temaşekirina telewîzyonê wexta meriv ya ku meriv têkeve gewriya hev tuneye.
Û herçî ”qurucandina” nav nivînan e li Swêd tu carî nabe problem. Ji ber ku li Swêd, meriv tu carî nikane hema çawa lê were(rastgele)biniucîne jinikê, ya jî jinik biniucîne mêrik û bibêje, ”hela qe rabe xêra xwe kafirekî bikuje!”
Çimkî ji bo vê yekê jî şemayeke mişterek heye, meriv li gor wê diçe.
Hema çawa dilê meriv bixwaze meriv nikane ”biniucîne” hev…
Loma jî dema kar zemîna pevçûnê pir kêm e.
Lê di tahtîlê da ne wihaye, meriv bi şev û roj wer li ba hev e. Ev yek jîdibe sebebê şer û pevçûnan.
Dema tahtîl diqede ya herdu serî ji hevdu baş aciz bûne, ya jî yekî/yeka nuh ji xwe ra dîtiye, lomajî miracaetên hevdu berdanê zêde dibin.
Lê hinek pispor jî dibêjin ku ji xwe li gor Buroya Îstatîstîkê ya Navendî, li Swêd temenê zewacê yanî wek mêr û jin jiyana bi hev ra(esas li Swêd zewaca wek jin û mêr êdî nemaye, ji dêlî wê va 4-5 şiklên din hene.
Wek hevalê daimî, hevalê yekcarnan, hevalê heftê, hevalê bi dor ûwd) herî dirêj teqrîben 5 sal e.
Piştî 5 salan êdî meriv ji hev têr dibe, dixwaze yekî/yeka din tercûbe bike.
Yanî meriv dikane bibêje ku piştî 5 sal hevaltî meriv xatir ji hev dixwaze.
Û ji bo vê yekê jî meha herî maqûl, meha îlonê ye.
Îcar çima 5 sal lê ne 6 sal, psykolog Bodîl Wennberg xanimê gotiye, piştî 5 salan ”evîn êdî germiyana xwe wenda dike”, yanî wek tenekeyekî kevn zengarî dibe, êdî meriv ”bi berçavka pembe li hev nanêre” û fêm dike ku ew kesê ku meriv pê ra zewiciye ne ew şêr û egîdê ku meriv bi salan xeyal kirye.
Loma jî meriv ji bo azadiyeke bêsînor, bê qeyd û merbend xatir ji hev dixwaze û ji xwe ra li hevalekî nuh digere.
Lê ne ji bo jiyaneke bi hev ra, ji bo ”lihevpirsîna” yekcaran.
Ji ber kul i Swêd hevduberdan gelkî zêdeye, (li gor buroya îstatîstîkê ji her du zewacan yek bi berdan diqede)loma jî pisporiya vî îşî jî wek sektorekê ye, bi dehhezaran pisporên vî karî hene.
Li gor hin pisporan, piştî 5 salan belkî meriv 1-2 zarok aniya dinyayê, aboriya meriv baş bûye, êdî kes ne mihtacî kesî ye.
Loma jî ne hewceye ku meriv xwe bi yekî va girî bide.
Piştî payizê, dema herî xerab ez bawer dikim zivistan e, malxeraban ziviztanê jî pir hevûdu berdidin. Dû ra havîn tê. Esas demsal û meh hemû mane ne û kêla maneyan jî tu carî tije nabe.
Esas demsal û meh hemû mane ne û kêla maneyan jî tu carî tije nabe.
Ez dibêjim belkî têkiliya vê meselê ji demsal û mehan bêtir bi sîstema kapîtalîst, bi pêşketina demokrasiyê, bi îmkan û azadiya aborî û siyasî va heye, van tiştan malbat qedandiye û ewê hîn jî biqedîne.
Sebebên din hemû qal û qîlên vala ne…
Ez meraq dikim, gelo em kurd herî zêde kîjan mehê hevûdu berdidin?
Bi qasî bi ber guhê min ketiye, dibêjin li bakurê Kurdistanê jî di nava kurdan da hevduberdan êdî bûye nîşan û perçeyekî jiyana rewşenbîriyê.
Berê nîşan û îspata siyasetmedarî û rewşwnbîriyê/întellektueliyê devjêberdana ji zimanê kurdî û axaftin û heyraniya zimanê tirkî bû. Lê dibêjin nuha jî hevduberdan lê zêde bûye.
Heta dibêjin di nava kurdan da hevduberdan hewqasî zêde bûye ku, êdî piraniya siyasetmedarên kurd(li Ewrûpa û li Kurdistanê) jî mêrên ”bî” ne, yanî kesên bêjin in. Û siyaseta kurdan jî ketiye destê van mêrên "bî", yanî kesên di mal da mane.
Bi kurdî dema jin bêmêr dimîne meriv dibêje , ”bî, jinbî, jinebî.” Ez nizanim geleo meriv ji bo mêran dikane bibêje çi?
Divê meriv navekî ji bo wan jî bibîne. Çimkî ew jî êdî rastiyeke jiyanê û kategoriyeke gelkî mezin in.
Û li ser demsal û meha ku herî bêtir jin mêran ji mal "diqewitînin" jî lêkolînek were çêkirirn ewê baş e...