Ez Wêranşarê nas nakim

8

Serê sibê zû, saet di 07.30-î da min xwe ji pismamê xwe, ji xanim û zarokan vedizî û ez daketim kuçe û kolanên Wêranşarê.
Roja berê, ji ber ku mîvan pir çûbûn û hatibûn, min fersend nedît ku herim bi tena serê xwe bigerim.
Min dixwest bi tenê bigerim, hela ka ez kê nas dikim û kî min nas dike?
Ez hêdî hêdî û wek biyaniyekî xam û rênezan daketim nava bajêr, ketim kuçe û kolanên Wêranşarê û min bala xwe da der û însanan.
Ez çuqasî geriyam baş nayê bîra min, lê ez pir geriyam…
Di vê gerê da ne min kes nas kir û ne jî kesî ez nas kirim, ne min silav li kesî kir, ne jî kesî silav li min kir.
Dûra heta ku ez çûm kolana Çûva û çayxaneya Şaban(rojek berê ez çûbûmê). Li wir êdî milet ez bi hev dam naskirin, gotin viya ”Wehab/Zinarê Xamo ye, lawê Bûboyê Xamo ye.

Bajarê ku bavê min, ez lê hatibûn dinê, zaroktiya min lê derbas bûbû, ez lê zewicî bûm, bûbûm bavê du zarokan, min gelkî eziyet û cefa wî kişandibû, lê hatibûm girtin, ketibûm hefsê, lê bi hezaran nas, dost, heval û merivên min hebûn nuha xelkê li vî bajaraî bi destê min digirt û ez lê digerandim...
Ew bajarê ku ji bo azadiya wî min bi salan lê xebat kiribû, min hemû kuçe ûkolanên wî bihost bi bihost dizanîbû îro li min xwedî dernediket, îro ne min ew nas dikir û ne jî wî ez nas dikirim, yek kesî jî silav nedida min, nedigot tu wiha tenê çi digerî?
Ez nikanim hestên xwe yê wê bîstikê bi gotinan îzah bikim, ez ji bajêr, ji însanan dilşikestî bûbûm...
Çawa wan ez nas nedikirim?
Di gera xwe da ez çend caran xalifîm, çimkî yek kuçe jî weka xwe nemabû, guherandin pir mezin bû, hemû dikanan dest guhertibû.
Bajarê kevn ji kok da rabûbû û yekî nuh li dewsa wî ava kiribûn û min jî ev bajarê nuh nas nedikir.
Dûra pismamê min Ekrem, ez û zarok birin mala me, min rê nizanîbû.
Min li derî xist, keçikeke ciwan derket. Min xwe pê da naskirin û xwest ku destûrê bide em herin hundur.
Çû daxwaza me ji diya xwe ra got, diya wê bi dilxweşî em bera humndur dan.
Em ketin hundur hewşê, em bîstekê lê geriyan û min çend risim kişandin. Dûra em ketin hundur malê, odeya ez lê hatibûm dinyayê, ez tê da zewicîbûm, du zarokên min li wir hatibûn dinê.
Dema min risim dikişand û ji Serhat û Rojen ra qal dikir, dilê min xera bû û çend hêsir ji çavên min hatin xwar.
Tiştekî ecêb bû, her tişt pir biçûk û nizm bûbû, xaniyê me, paceyên me ecêb biçûk û nizm bûbûn...
Ez çûm hewşa cîrana me xaltiya Leylo jî, min bîriya wê hewşê jî kiribû. Li wir xwediya melê ez nas kirim û gelkî kêfâ wê hat.
Bi dîtina xaniyê xwe ez pir kêfxweş bûm, min kulek mezin ji dilê xwe derxist, êdî ez bîriya wî nakim.
Bi vê dîtinê min teseliya xwe xist, dilê xwe aş kir.
Em du rojan li Wêranşarê man û roja sisiyan çûn gund, mala dê û bavê Hêviyê, xanima min.
Di derbarê jiyana gun da li Swêd min zarok gelkî tirsandibûn, bi nêta ku ez wan ji şertên herî xerab ra amade bikim min şert gelkî xerab nîşan dabû.
Min ji wan ra gotibû li gund elektirîk û ya herî girîng jî avdesxane/tuwalet tuneye. Meriv dihere li çolê, li paş kevirekî avê dirjîne û bi keviran xwe pak dike.
Lê ji ber ku zarokan ”xwepakirina” bi keviran nikanîbûn qebûl bikirana, tiştekî wiha pir prîmîtîv didîtin, loma jî min loxek kaxetê avdesxanê xistibû çentê heryekî, ji bo ku li gund bikar bînin.Min gotibû dibe ku li Wêranşarê jî li hin malan hewce be.
Bi van zanîn û hestan me texsiyek kirê kir û em ketin ser riya gund.
Dema em ketin ser riya Malwêrîn ez matmayî mam, çimkî rê heta ber gund zift/asfalt û pir xweş bû.
Dema ez li wir bûm rê pir û pir xerab bû, gundî peyatî di 5-6 saetan da digihîştin bajêr, lê ez bawer dikim em di 20 deqîqeyan da gihîştin gund.
Gava em ketin nava xirbe, min dît ku xanî jî ne ”gomê” berê ne, êdî beton in.
Li mala xwesiya min elektirîk, makîna feraxan, makîna kincan, telewîzyon, ava sar, ava germ, destşok, xawiliya destan bi ser da û ji hemuyan jî girîngtir jî ji xênî hinekî wê da avdesxane/tuwalet jî hebû.
Di dem min da vana yek jî tunebûn.
Ji bo destavê meriv radihîşt misînekî û diçû çolê.
Vê pêşketin û modernîzmê gelkî kêfa min anî û ez rehet kirim, barê min sivik kir.
Di dema min da her kesî pez û dewar xwedî dikir, debara her kesî li ser terşxwedîkirinê bû.
Lê nuha bêyî lawekî xalê min kesî pez xwedî nedikir, ji bo qatix her malekê çend dewarên wan hebû û hew.
Milet ya diçe Xerbê dixebite, ya jî li bajêr, li dereke din karekî din dike. Ji her malê çend xortên wan li derve bûn, dixibitîn.
Ya din dibistan û mizgeft jî hatibû gund, di dema min da ew jî tunebûn.
Heta li seranserê Qerejdaxê yek mizgeft jî tunebû.
Mekteb tenê li Sergirtiyê hebû, wekî din li hemû Qerejdaxê mekteb tunebû.
Piştî ku li gundekî wekî Malwêrîn biçûk mekteb û mizgeft hebe, wê demê li hemû ya jî li piranniya gundên din jî hene.
Ev yek fenomeneke nuh e, pêşketineke pir mezin e.
Berê li ber mala her kesî çend ker û hesp hebûn, çimkî bi wan diçûn bajêr û dihatin, lê nuha ji dêlî hesp û keran ve li ber deriyê çend kesan texsî(otomobîl)hebû.
Gundî êdî ya bi erebe ya jî bi motorsîkletên xwe diçin bajêr û tên.
Ez bawer dikim gund 20-30 mal bûn, lê 3-4 erebe li gund hebûn.
Û Malwêrîn jî gundekî feqîr e. Li gor qal dikirin li gundan erebeyên piraniya gundiyan hene, erebe tunebe, motorsîkel heye.
Yanî meriv dikane bibêje ku kesên xwedî erd halê wan pir xweş bûye.
Li gor digotin, gelek gundî li bajêr dikan vekirine ya jî karekî dikin, lê malên wan li gunda ne, êvaran bi erebe ya jî motorsîklên xwe diçin mal.
Bi kurtî meriv dikane bibêje ku gund vala dibin, gundî kêm pez xwedî dikin û her kes berê xwe dide bajaran.
Min ev yek li Wanê jî dît.
Tiştekî din jî, her kes hewil dide ku zarokên xwe bide xwendin, berê ev jî tunebû, lê nuha gelek kes zarokên xwe didin xwendin. Xwendin pir bi pêş ketiye. Berê zarokên axayan dixwendin, lê nuha ne wiha ye.
Bi qasî ku ji min ra qal kirin, li Wanê jî gundiyan dev ji xwedîkirina pez berdabûn û bi karên din mijûl bûn.
Û her kesî zarokên xwe dida xwendin.
Bêguman hebûna zanîngehên nêzik vê meylê xurttir dike.
Em şevekê tenê li gund man, roja din danê êvarê em vegeriyan Wêranşarê.
Di nava 5 hefteyan da ez 3 caran çûm Wêranşarê û gelkî lê geriyam.
Berê ez bi tiştê ku ez êşandim û xemgîn kirim dest pê bikim.
Carê berî her tiştî, Wêranşara kevn ji kok da xera kirine û bajarekî nuh li dewsê ava kirine.Û ew bajar jî ne bajarekî pir modern û xweşik e.
Ji qesir, qişle, avahî, xan, firne, hemam û dikanên qab yek jî nemaye, hemû xera kirine û avahiyên beton li dewsê ava kirine.
Ji qesir û qonaxên kevn tenê Seraya Belediyê, mala Ahmed Beg, Qesra Îbrahîm Paşa û xaniyê mala Texdîr mabûn.
Dema min xerabeyên Qesra Mala Hemze Axa dît, giriyê min hat, ji bin da hedimandibûn, ji bo ku li dewsê bînayeke nuh lêkin.
Nava bajêr berê wek qutiyekê bû, xwedî mîmariyeke pir delal bû, hemû dikanên bajêr qab bûn.
Vê tahrîbatê ez gelkî êşandim.
Gava bajar hewqasî diguhere, meriv xwe lê xerîb his dike , xwîna meriv lê nakele, dilê meriv lê rûnane.
Tiştê baş li bajêr rê û kanalîzasyon çêbûye, rê dihere ber her malê, li her malê av, elektirik û avdesxane heye.
Di dema min da erebe nediket piraniya kuçeyan, hemû kuçe teng bûn. Lê mala belediya DTP/BDP-ê ava be, hemû kuçeyên bajêr mezin kirine, bi texsiyê meriv dikane here ber her malê.
Gelşa avê û kanalîzasyonê jî hel kirine.
Ya din li bajêr çend parkên gelkî xweşik jî çêkirine, danê êvaran û bi şev bi sedan însan diçin li wan parkan rûdinin.
Malbat bi zarokên xwe ve lê rûdinin û wexta xwe diborînin.
Wekî din di nava bajêr da jî gelek dar çandine, ew jî xweşikiyekê dide bajêr.
Bêyî vê, çend avahiyên din jî wek Erasê, Çarşiya Tamîrciyan, Hala Sebze, Bîna Belediyê, Merkeza Kukturê û çend bînayên din ku nuha navên wan nayên bîra min ava kirine.
Vana hemû jî xizmet û xebatên baş in.

Sibe, gundî li hember bajariyan êdî ne pepeûk in