Fermandarê Hêzên Bejayî yê Artêşa Tirk İlker Başbugê ku di dawiya meha tebaxê da ewê bibe serfermandarê giştî yê Tirkiyê, di serdana xwe ya Qibrîsê da careke din him dijminatiya xwe ya li hember kurdan da der û him jî eşkere kir ku hukûmeta AKP-êdikane çi bike û çi neke. Yanî sînorên desthilatdariya hukûmeta AKP-ê destnîşan kir.
Başbûg, di axaftina xwe da got, bira tu kes ne li hêviya wê yekê be ku ewê ji bo kurdan mafên etnîkî û siyasî werin qebûlkirin û hebûna wan têkeve qanûna esasî.
Wek tê zanîn Emerîka û Ewrûpa ji bo çareserkirna gelşa kurd bi riyeke siyasî û dayina hin mafên kulturî zorê didin dewleta tirk. Lê belê artêş û hemû hêzên nîjadperest û kemalîst li dijî van daxwazên Emerîka û Ewrûpayê dertên û bi hemû hêza xwe dixebitin ku Tirkiyeyê ji riya Ewrûpayê derxin. Bi kêmasî tekerê otomobîla Tirkiyeyê biteqînin ji bo nikanibin riya xwe bidomîn.
Berî vê beyana Başbûg, Yaşar Buyukanit jî çend roj berê dîsa li Qibrêsê beyanek dabû û gotibû ku em ji Qibrisê yek buhosêtê jî paş da venakşin. Yanî hukûmet û meclîs hemû formalîte ne û tu selahiyeteke wan tuneye, her tişt ji me tê pirsîn.
Ji ber ku ev herdu mesele jî, mesela kurd û meseleya Qibrisê, li ber endametiya Tirkiyê ya Ewrûpayê du astengên gelkî mezin in. Heta ku Tirkiye van herdu meseleyên xwe çareser neke, ne mimkûn e ku li Tirkiyê rê li ber demokrasiyê û azadiyan vebe, desthilatiya leşkeran kêm bibe û Tirkiye bikanibe bibe endamê Yekîtiya Ewrûpayê.
Êdî ne kurd tenê, lê Ewrûpî jî bere bere fêm dikin ku demokratîkbûna Tirkiyê bi rizgarbûna kurdan ve girêdayî ye, heta ku Tirkiye mesela kurd bi riyeke siyasî û demokratîk çareser neke leşker ji kola siyasetmedaran danakevin û venagerin qişleyên xwe.
Û helbet meseleya Qibrisê ne bi qasî mesela kurd be jî, lê di vî warî da gelkî girîng e.
Di vî şerê ”leşker, neteweperest û îslamperestan” da ” îslamperst ” ketine tengasiyê, hewcedariya wan bi piştgirî û alîkariya Emerîka û Ewrûpayê heye. Ji bo girtina vê piştgiriyê AKP dikane di derbarê çareserkirina mesela kurd û Qibrisê da hin sozan bide Emerîka û Yekîtiya Ewrûpayê, ya jî mecbûrî avêtina hin ”gavan” bibe. Tirs û fikara leşkeran ev e.
Loma jî Buyukanit û Başbûg dixwazin nîşanî Yekîtiya Ewrûpayê bidin, heta ku ew destûrê nedin tiştekî wiha ne mimkûn e, hukûmet ne xwedî wê hêz û qudretê ye ku bêyî destûra leşkeran mafekî herî biçûk jî bide kurdan ya jî meseleya Qibrisê çareser bike.
Heger alternatîva AKP-ê nebînin û di demeke nêz da wê jî wek hemû partiyên din nexin gorrê, ji bo mayina li ser hukum divê AKP ji emrê wan dernekeve û her tiştî di çarçeweya destûra wan de bike.
Û maneya vê yekê jî ew e ku dibê meseleya kurd û Qibrisê çareser nebe û xebatên ji bo enametiya Yekîtiya Ewrûpayê werin rawestandin.
Erdoganê virek û bêbizav ya ewê van şertên leşkeran qebûl bike ya jî ewê ji kursiya xwe bibe.
Praktîka Erdogan ya heta nuha nîşan daye ku ew û hevalên wî ne ew kesên demokrat û ew mêr in ku serdestiya leşkeran qebûl nekin û bi wan ra têkevin nava şerekî. Ji bo ku ji meqamên xwe nebin ewê mezinatiya leşkeran li dilê xwe xin. Helbet ew jî heger leşker wan qebûl bike.
Meseleya Qibris ne têda, lê di meseleya kurd da jixwe bi rastî jî di nabêna Gul, Erdogan, Çîçek û Şahîn da bi qasî zerê derziyê jî ferq tuneye. Yanî ne mimkûn e ku li ser siyaseta derbarê kurdan da li hev nekin.
Wek tê zanîn, Serokê Komîsyona Yekîtiya Ewropayê Barroso du roj berê di meclîsa Tirkiyê da got, ”pirsa kurd bi riyên eskerî çareser nabe, divê ew bi awayekî siyasî û kulturî were çareserkirin.”
Û dû ra got, ”ew hêvî dikin ku hukumet di vî warî da planên çareseriyê têxe praktîkê.”
Merviv dikane bibêje ku Başbûg bi vê axaftina xwe bersîva Barroso dide. Başbûg pir vekirî dibêje:
“Bi şertê ku ferdî bimîne(yanî wek nuha) û zirarê nede bingehê dewleta tirk ya unîter, Komara Tirkiyê ji kulturên cûda ra hurmetê nîşan dide û di vî warî da gavên pêwîst avêtiye û hemû hewcedarî bicî aniye. Divê ji derveyî viya, ji bo grûbeke etnîkî di warê siyasî da tu kes ji Komara Tirkiyeyê daxwaza hin mafan neke.”
Van gotinên Başbûg û Buyukanit jî nîşan didin ku hîn her tişt ji wan tê pirsîn, Erdoganê ”pêlewanê derewçîn” hîn ne gavanê ber golikan e jî.
Esas Yekîtiya Ewrûpa bi leşkeran ra rûnin çêtir e, çimkî sivîl çi sozê didin bira bidin vala ye, di netîceyê da gotina dawî leşker dibêjin.
Li gor van şertên general Başbûg rêz kirine, kurd tenê dikanin li mala xwe bi kurdî bipeyivin, li dahîreyên dewletê û li derên alenî dibê her yasax be.
Ewê qebûl nekin ku zimanê kurdî li gel zimanê tirkî di mekteban da bibe zimanê perwerdeyê yê resmî.
Ewê qebûl nekin ku kurd bibin xwedî radyo û telewîzyon.
Ewê qebûl nekin ku hebûna kurdan wek milet di qanûna esasî da were qebûlkirn.
Ewê qebûl nekin ku kurd bibin xwedî dem û dezgeyên siyasî û netewî. Wek partiyên siyasî.
Yanî general Îlker Başbug dibêje, soz û peymanên hukûmetê hemû vala ne, di mesela kurd da divê her tişt wek xwe bimîne, di warê resmî da divê kurd nebin xwedî tu mafên netewî.
Ev rewş çend salên din jî ewê dom bike. Çimkî tirk hîn mecbûr nebûne ku mesela kurd çareser bikin.
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar