Li Kurdistanê herkesî bi kurdî dizanîbû

Weşanxaneya Avestayê kitêba rêzimana kurdî(1787) ya dîrokî ya Garzoniyê îtalî ji nuh ve çap kiriye. Rohat Alakom jî di sala 1987-a ev berhem bi xebeteke pir hêja bi kurdan da nasîn.

Di berhema Garzonî da li gel hêjayiya kitêbê, ji bo me kurdan agahdariyeke pir hêja jî heye, Garzonî dibêje:

“… Îsevî di navbeyna xwe de zimanê bi kar tînin, nastûrî zimanê keldanî, yakubî zimanê asûrî, ermenî jî zimanê ermenkî bi kar tînin; lê divê herkes zimanê kurdî bizane, ne tenê ji bo danûstendinên xwe yên bazirganî li gel misilmanan, her wiha ji bo karên xwe yên bi beg re jî” (p. ..

Ev agahî tê maneya ku 250 sal berî nuha jî li Kurdistanê kurd di piraniyê da û serdest bûn. Loma jî ne ew, ferdên miletên din fêrî kurdî dibûn.

Xwediyê welatekî kî be, zimanê wî welatî çi be eqaliyetên ji miletên din fêrî zimanê wan dibin.

Li welatê ereban hemû eqaliyet fêrî erebî, li Îranê fêrî farisî, li Îngilistanê fêrî îngilîzî, li fransayê fêrî fransî, li împeratoriya osmanî jî fêrî osmanî û li Kurdistanê jî herkes fêrî kurdî bûye û dibe.

Lê belê kurd fêrî ermenkî, asûrî û îbranî nebûne. Fêr nebûne ji ber ku ew ne mecbûr bûne, ji ber ku ew xwediyê Kurdistanê, hakimê bazarê û di warê leşkerî û siyasî da jî serdest bûne. Loma jî miletên din fêrî zimanê wan bûne.

Mesela nuha ne tirk, kurd fêrî tirkî dibin. Ji ber ku ew serdest in, hukim di destê wan da ye.

Û dema Garsonî qal dike û berê wê jî li Kurdistanê rewş belovacî wê bû, wê demê kurd hakimê welatê xwe bûn û loma jî xelk fêrî zimanê wan dibû.