Qumsêrê tirk û Mewlûda Kurmancî

Mahmûd Lewendî do ji Kurdistanê vegeriya û îro jî li Stockholmê li Federasyona Komeleyên Kurdistanê şîna bavê xwe çêkir.

Mecbûrî ez ketim rê, tep û rep, min berê xwe da ciyê şînê...

Mala min li başûrê Stockholmê hema hema li nuxteya herî dawî ye û ciyê şînê jî li bakurê Stockholmê bû.

De îdî hesab li ba we ye.

Navê Kemal Bûrkay bi tunebûna "pisikeke" wî derketiye, lê yê min jî piskilêteke min jî tuneye, bes dîsa jî kes qalê nake û nabêje, li vê darê dinyayê "piskilêteke" Zinarê Xamo jî tuneye.

Ez serê we neêşînim piştî guherandina 3 wasiteyan û du saet rêwîtî e ez gihîştim ciyê şînî.

Gelek dost û heval li wir bûn.

Xwedêgiravî min makîna risman jî bi xwe ra biribû ku risman bikşînim, lê bi dîtina Lewendî û hin hevalan aqil li serê min nema û min kişandina risman ji bîr kir.

Lewendî merivekî xweşsohbet e, min jê pirsî, min got:

”Lewendî piştî 31 sal surgûnî tu çûyî welêt û hatî, ma di vê çûna xwe da tiştê herî xweş yê hat serê te çi ye?”

Lewendî wekî hertim keniya û got:

”Zinar, bi Xwedê tiştekî pir xweş di şînê da het serê min. Qumsêrekî tirk ê AKP-yî jî hatibû şînê û li kêleka min rûniştibû. Piştî hatina wî bi çend deqîqeyan mele dest bi xwendina Mewlûda Kurmancî kir. Îcar min di jiyana xwe da tu carî xwendineke hewqas xerab nedîtibû, tew min nizanîbû çi dibêje. Piştî qedandina mewlûdê min ji qumsêrê tirk ra got: Zimanê wî pir giran bû, te jê fêm nekir çi dibêje ne wisa ?”

Li ser vê pirsa Lewendî qumsêr dibêje:

”Ferq naqe, mewlûd mewlûd e, bi kîjan zimanî jî be meriv lê guhdarî dike…”

Lewîndî got, piştî vê bersîva qumsêr, min bi destê xwe hefsa Diyarbekrê nîşanî wî da(mala wan nêzî hefê ye)û jê ra got:

“Di vê hefsa hember da bi îşkencê û lêdanê bi sedan marşên tirkî bi însanên ku yek gotin jî bi tirkî nizanîbûn didan ezberkirin. Îcar te bê lêdan û îşkence guhdarî kir. Yê te dîsa ne tiştek e, xêra Xwedê ye...”

Piştî vê ”heneka” (!) Lewendî, qumsêre tirk reng davêje lê tu bersîvê nade.

Min got, Lewendî weleh serpêhatiya te entîke bû, bi destûra te ezê îşev qala vê serpêhatiya te bikim.

Camêr destûr da min û got tu serbest î. Yanî ”întîhal” tuneye, min destûr girtiye û lihevragirtin jî sedîsed keda min e.

Dibe ku hûn ketibin meraqa vegera min.

Weleh di vegerê da kabê min mîr hat û mala Osman Aytar ava be, camêr qedir da rîsipîtiya min û nehîşt ez dîsa têkevim wan riyan û bi saetan rêwîtiyê bikim. Ereba kişand ber nigê min û got fermo, mala wî ava di nava şend deqîqeyan da ez gîhandim mal.

Ji xwe heger ne ev camêriya wî bûya, belkî minê îşev pê ra negîhanda ku ji we ra qala vê serpêhatiya Lewendî bikira.

Gurê fenek û bizina zîrek

Dibêjin rojekê bizinek hilkişyabû ser qotê zinarekî pir asê  û bilind û li wir diçêriya. Gurekî birçî jî derketibû nêçîrê û ji jêrî zinêr derbas dibû.

Gur bala xwe dayê wa ye bizinek li ser zinêr diçêre. Gur hema di cî da tahma devê xwe xweş kir û di dilê xwe da got, wele va ye Xwedê qismetê min şandiye ber nigê min, dûra jî bi zinêr de hilperikî, ji bo ku xwe bigihîne bizinê.

Lê ji ber ku zinar gelkî bilind û asê bû û kevirên wî jî şematokî bûn, gur kir nekir, nikanîbû pê da hilperikiya û xwe bigîhanda bizinê.

Dema dît nikane xwe bigihîne bizinê, îcar xwest bi hawakî bizinê bixapîne û daxîne jêr. Ban kirê got:

- Bizina şîrîn, ma tu çima hilkişyayî ser qotê wî zinarî bilind û asê? Zû ji wir dakeve were vir, wira gelkî talûke ye. Xwedê neke tu  bişemite tu yê xwe seqet bikî. Û jixwe gîha û çêre jî li wir tuneye, giş sinc û gongil in. Wek tu dibînî li vê jêrê gîha, nefel, hoşib li çongê ye, çêra vir wek şekir şîrîn e. Li vir tu yê zûtir zikê xwe têr bikî.

Bizin kalîya, got:

- Te bê wê derê gotiye birako, bi van gotinên xwe yên xapînok tu nikanî min bixapînî. Bi serê te, tu çi derewê li hev ragirirî, tu zêra bidî min jî ez ji vir danakevim jêr, nayê ba te! Ez baş zanim dema ez ji vî diyarî dakevim, ezê ji te re bibim xwarinek baş. Tu ne ji bo min, tu ji bo xwe dixwazî min ji vir daxînî jêr. Lê ez danakevim, ez bi fen û nêta te baş zanim...

Dûra jî hinekî din jî bi zinêr da hilkişiya û çû dereke hîn bilindtir.

Gur bala xwe dayê bizin ne xam e, naxape û ji ser zinêr danakeve. Bala xwe dayê xapandina bizinê ne mimkûn e, dêla xwe kir nav şeqa xwe û ji wir dûr ket.

Bûrkay bi kêfxweşiyeke mezin hat pêşwazîkrin

Siyasetmedar, nivîskar û serokê Partiya Sosyalîst a Kurdistanê(PSK) yê berê Kemal Bûrkay piştî 32 salên jiyana li surgûniyê do vegeriya Tirkiyê.

Burkay li balafirxaneya Stembolê ji alî qelebalixeke mezin ya dost û hevalên xwe ve hat pêşwazîkirin…

Çapemeniya tirk jî eleqeyeke pir mezin nîşanî vegera Bûrkay da.

Kemal Burkay, li Otêla lê dima civîneka çapemeniyê çêkir û ji bo vê pêşwîzîkirina kîtlewî û germ kêfxweşî û sipasdariya xwe anî zimên û got ew ne li bende pêşwazîkirineke hewqasî germ bû.

Bûrkay, di axaftina xwe da bi dîtina min tiştên gelkî maqûl û realîst gitin, dijminatiya PKK-ê, BDP-ê, DTK-ê û Abdullah Ocalan nekir û got ew dikane bi BDP-ê û DTK-ê ra jî hevdîtina bike, di nabêna wî berpirsiyarên DTK-ê da xwîn tuneye.

Li gorî nivîs û beyanên Burkay yên berî çûyinê, bi xwe min bawer nedikir ku ew di heqê PKK-ê, BDP-ê û DTK-ê da tiştên hewqasî nerm û ji diyalogê ra vekirî bibêje.

Li gel gelek pirsên rojnamevanên tirk yên provakatîv, nêtxerab û xayinane, Bûrkay weke rîsipeyekî kurd û siyasetmedarekî xwedî tecrûbe nehat lîstika wan û bersîvên pir maqûl xweş dan.

Ji ber ku tirk dixwazin hêzên kurd û siyasetmedarên wan bînin hemberî hev ji bo ku ew jî ji vê berberiyê feydeyê bibînin.

Lê Bûrkay ev hesab û hêviya tirkan pûç kir.

Ez hêvî dikim ku Bûrkay vê şêl û siyaseta xwe ya nerm û netewî di rojên pêş da jî bidomîne.

Bûrkay li Stenbolê ji alî bi sedan, belkî jî bi hezaran kesî ve bi rengekî pir germ hat pêşwazîkirin.

Pêşwazîkirineke bi vî rengî nabe nesîbê her siyasetmedarî.

Gelek siyasetmedarên kurd bi dizî çûn û bi dîzî hatin, bêyî malbatên wan belkî haya îstîxbarata Tirkiyê jî ji çûyin û hatina wan çênebû.

Loma jî Bûrkay di vî warî da yekî pir bi şans e, heftxwezî bi dilê wî ku ew bi vî rengê kîtlewî hat pêşwazîkirin û keda wî nebû keda ”bersîs” û gelê wî ew bi tenê nehîşt…

Ez hêvî dikim ku Bûrkay jî weke gelek siyasetmedar, ronakbîr û serokên kurd, Stenbol û Anqerê ji xwe ra neke war, here welatê xwe, li bajarekî Kurdistanê bicî bibe û weke mezin û siyasetmedarekî xwedî tecrûbe di nava gelê xwe da bijî…

Rûviyê qol

Dibêjin carekê rûviyek ket feqa nêçîrvanekî û dêla wî tê da asê ma. Ji bo ku xwe ji feqê xelas bike pir li ber xwe da. Dawiya dawî, bi zahmetiyeke pir mezin xwe ji feqê xelas kir, lê dêla wî di ber boçikê da qut bû.

Di destpêkê da pir guh neda dêla xwe ya qol, gelkî kêfxweş bû ku ew ji mirinê xelas bûbû. Lê dû ra fikirî û ji xwe ra got:

- Hema ez bimrama ji vê qolbûnê çêtir bû. Bi vê dêla xwe ya qol ezê çawa herim nava heval û hogiran? Hemû ewê bi min bikenin, ewê nav û nîçokan[1] li min kin, ewê ji min ra bibêjin qolo.

Lê dû ra fikrek hatê. Rabû ban hemû rûviyên din kir, got werin meseleyeke pir mihîm heye, dibê ez we jê agahdar bikim.

Tavilê rûvî giş hatin û li dora wî kom bûn. Gişan dêlên xwe yên mezin û xweşik kirin kilor û wek doşegê kirin bin xwe û li ser rûniştin. Dûra rûviyê me yê qol bi awirekî ciddî dest bi peyvê kir û got:

- Ez zanim qoliya min bala we gişan kişandiye. Û nuha hûn giş meraq dikin û ji xwe ra dibêjin, gelo bê dêl ez çawa kanim debar bikim. Jixwe min jî ji bo vê yekê ban we kir. Heger ez ji we ra rastiyê bibêjim, nuha rewşa min ji berê gelkî çêtir e. Ez nuha gelkî siviktir û çapiktir im, tu carî sitrî, qirş û qal bi dêla min ve nazeliqin û ez di tu feqan da asê namînim. Çimkî ez ji wê dêla dirêj xelas bûme.Ya din jî, wek hûn jî zanin dêl ji bo me giraniyeke mezin û barekî giran e. Gelek caran dibe bela serê me û em pê tên girtin û di feqan da asê dimînin. Lema jî ya çêtir ew e ku em hemû rûvî bêdêl bin. Ji ber vê yekê jî  pêşniyara min ew e ku divê hûn jî wek min dêlên xwe jêkin û xwe qol bikin. Dema we xwe qol kir hûnê bibînin ku jiyan çiqasî xweştir û rehettir e. 

Piştî van gotinên wî, rûviyekî kal û rîsipî hêdîka hêzî ser xwe kir û got:

- Zêde dirêj neke, heger te kanîbûya dêla xwe paş da bigirta, ez bawer nakim te nuha ji me ra bigota, hûn jî herin dêlên xwe jê kin û xwe qol bikin. Tu qol î, tu dixwazî me jî qol bikî. Lê em bi derewên te naxapin û xwe qol nakin.

Û dû ra jî hemû rûvî belav bûn û qoloyê me tenê qol ma...

---

[1] Nav û nîçok: Bernavk, nav û nûçik, leqep.

Bêbextîya gur

Rojekê sitrîyekî bi qasî şûjinekê ketibû nigê(lingê)şêr, halê wî ji ber tunebû, janê dide dilê wî. Ji ber êşa nigê xwe nikanîbû ji ciyê xwe bilebitiya. Çend roj bûn nêçîr nekiribû, çêniyek goşt bi devê wî nebûbû. Çuqa li ber dida jî nikanîbû sitrî ji nigê xwe derxe.

Bala xwe dayê gur ji wir derbas dibe. Ban gur kir, got law gurê boz, were vî sitrîya ji nigê min derxe, min ji vî ezabî xelas bike.
Gur got:

- Ez kanim derxim, lê ez ji te ditirsim, ez newêrim xwe têxim nav lepên te. Heger tu bihêlî ez nigê te girê bidim, ezê biwêribim stirî derxim.

Şêr ji bêçaretiyê daxwaza gur qebûl kir. Gur herçar nigên şêr baş girê da û piştî stirî ji nigê wî derxist, nigê wî venekir, lê xist û çû. Şêr ma girêdayî.

Bîstek di ser ra çû, rûvî ji wir derbas bû. Şêr îcar ban rûvî kir, Piştî hezar û yek ricayê şêr nigên xwe bi rûvî da vekirin. Dû ra jî çû ji xanima xwe şepalê û zarokên xwe ra got:

-Zû xwe tev bikin, emê ji vî warî koç bikin...

Jin û zarokên wî gotin:

-Çima, ji bo çi?

Şêr bi dengekî melûl got.

-Warê ku gur min lê girê bide û rûvî jî min azad bike,  ez hew li wî warî dimînim. Rabin em diherin...
Û dûra jî dan pê hev û çûn...

---

Têkoşîna kurdan artêşê tîne rê

Do danê êvarê li Tirkiyê bûyereke pir mezin, bûyereke di tesîra erdhejekê da qewimî û Tirkiye hejand.

Serokerkanê artêşa tirk Işik Koşaner û 3 serokqumandarên din, serokqumandarê hêzên bejahiyê Erdal Ceylanoglu, yê hêzên hewayî Hasan Aksay û yê hêzên deryayî Eşref Ugur Yigit bi hev ra ji wezîfeyên xwe îstifa kirin.

Xebera îstifeya herçar generalan weke bombeyekê teqiya û li Tirkiyê olaneke mezin derxist. Lê li gel vê jî hukûmetê xwe ne tertiland û kirîz tavilê bi cesaret berteraf kir.

Serokkomar Abdullah Gul di cî da îstifayên herçar generalan qebûl kir û dû ra jî ban serokwezîr Erdogan kir û pê ra civiya. Di civînê da ji dêlî libergera generalan, herdu seriyan jî daxwazên wan yên teqawîtiyê qebûl kirin.

Çimkî daxwaza wan jî ne îstifa, teqawitî bû.

Piştî qebûlkirina îstîfeya herçar genaralan, Gul û hikûmetê serokqumandarê hêzên cendirmeyan Necdet Ozel kirin serokê hêzên bejahiyê û wekîlê serokerkaniyê.

Helbet îstîfa serokerkan Koşaner û hersê qumandarên din bûyereke mezin e, lê di dîroka Tirkiyê da cara pêşî naqewime, berê jî di dema Ozal da orgeneral Necîp Torumtay jî di sala 1990-î da ji serokerkaniyê îstîfa kiribû.

Dîsa di dema Ozal da serokerkan Necdet Urug û serokqumandarê hêzên bejayiyê Necdet Oztorun jî ji alî Ozal ve ji wezîfeyên wan hatibûn girtin.

Yanî bûyera do ne cara pêşîye li Tirkiyê diqewime, nimûne berê jî heye û pêşengê vê gava cesûr jî Turgut Ozal e…

Piştî îstîfayê, serokerkanê tirk Işik Koşaner bi mesajeka kurt giliyê hukûmetê bi bi gel kir û got ji ber ku ”173 jê wezîfedar û 77 jî teqawidbûyî, li ser hev 250 general û efserên tirk bêyî ku ceza li wan hatibe birîn ji doza Ergenekonê, doza Balyozê û dozên din demeke dirêj e ku di girtîgehê da ne û ew wekî serokerkan nikane tiştekî ji bo wan bike. Loma jî ew dest ji karê xwe berdide.”

Serokerkanê tirk Işik Koşaner, di mesaja xwe da rexne li guhnedana hikûmetê ya daxwazên wan digre û dibêje ” hêzên çekdar yên tirk bi zanîn û bi plan wekî ”rêxistineka tawanan” têt lansekirin” û loma jî ne mimkûn e ku e di bin van şertan û mercan da ew bikanibe wezîfeya xwe bidomîne.”

Heta nuha îktîdara rastîn di destê artêşê da bû, hukûmetên siwîl reben û pepûkên ber destên wan bûn.

Cara pêşî di dema Ozal û nuha jî di dema AKP-ê da artêş ji siyasetê tê dûrxistin…

Heta nuha artêş guh ne dida qanûnan û ne jî huqûqê, dilê wan çawa bixwesta wer dikirin.

Dilê wan tehhdît bixwesta tehdît dikirin, darbe bixwsta darbe dikirin. Lê hêdî hêdî ewê werin rê û tehamulî demokrasiyê bikin.

Artêşa tirk bêyî karê xwe yê esasî leşkeriyê, tevî her babet sûc û qetlê bûne, bi hezaran kurd kuştine.

Wiha bûye ku artêş bi piraniyeke mezin, bi taybetî jî di dereceya rutbeyên bilind da bûye rêxistineke sûc, çeteyan û qetlê.

Xwstine serokkomar û serokwezîran bikujin, darbeyan bikin, ji bo kaosê derxin bi sedan zarokên xelkê bikujin.

Welhasil di gelek sûcî geriyane, loma jî yek general û zabitekî paqij di vê artêşê da hema hema tuneye, hemûyan jî pir hindik gelek bêqanûnî û sûc kirine.

Loma jî esas ya herî rast ew e ku weke artêşa Îraqê, artêşa tirk jî ji binda were belavkirin û artêşeke nuh û paqij were avakirin.

Çawa ku bi asprînê nexweşiya şêrpençe tedawî nabe, her wisa bi teqîtkirina çend generalan jî av artêşa çete rast û paqij nabe, jê ra operasyoneke pir mezin û radîkal lazim e.

Lê gaveke wiha îro ne pir zahmet e, hukûmeta AKP-ê ne mimkûn e ku tiştekî wiha bike.

Ji ber ku Erdogan naxwaze sîstema kemalîst ji kok da biguherîne, mafê gelê kurd bidê û Tirkiyê bike welatekîtam demokratîk. Ji dêlî vê, Erdogan dixwaze sîstema kemalîst û hemû dezgehên wê, artêş jî di nav da li gorî menfaatên xwe rewîze bike û têke bin kontrola xwe.

Yanî guherandin û demokrasiya Erdogan dixwaze bi dîtinên Erdogan yên îslamî û panturkîst ve sînorkirîne, azadî deokrasiyek ji bo her kesî û hemû netawan tuneye.

Lê li gel vê yekê jî ev teslîmbûna artêşê pêşketineke baş e. Bes dibê kes vê ”teslîmbûna” artêşê bi ”qehremaniya” Erdogan tenê girê nede. Hêza ku artêşa tirk anî vê nuxteya teslîmbûnê tevgera kurd ya netewî ye, bahoz û tazyîqa tevgera kurd e.

Lê hukûmetê jî şertên der û hundur baş xwend û loma jî weke hukûmetên berê zû teslîmî leşkeran nebû û tîk sekinî.

Lê ev sekna hukûmeta AKP-ê dibê tu carî tesîr û tazyîqa tevgera kurd ya netewî bi me nede ji bîrkirin.

Esas li Tirkiyê hemû guherandinên pozîtîv û berbî demokrasiyê ve bi zor, tesîr û xebata miletê kurd bûye.

Tevgera miletê kurd ya salan general ji desthilanîn da xistin, anîn nuxteya ”teslîmiyetê” û siyasetmedar jî cesûr kirin

Bêyî têkoşîn û liberxwedana kurdan ya bi bedelên pir mezin ne mimkûn bû ku Erdogan îro biwêrîbûya ev gav bavêta.

Erdogan li pey qirkirina kurda ye

Serokwezîrê Tirkiyê Erdogan, di vegera xwe ya ji Azerbaycanê da dîsa got operasyon û ”şer” û ne tiştekî din.

Erdogan got, ”di micadeleya li hemberî terorê da pûlis û cenderme ewê hîn aktîftir werin bikaranîn û dema walî hewce bibîne Hêzên Bejayîyê yanî leşker
jî ewê têkevin dewrê.”

Bi van beyanên xwe Erdogan nîşan dide ku ew naxwaze mesela kurd bi riyeke siyasî û aştiyane hel bike.

Ew ”şer” dixwaze, dixwaze çend hezar xortên din werin kuştin.

Erdogan dixwaze li hemberî kurdan dest bi şerekî hîn mezintir bike, hemû îşeret vê yekê nîşan didin.
Erdogan çima û ji bo çi ji ni nişkave hewqasî bû merivekî şerxwaz ew jî tiştekî pir xerîb e.

Ne mimkûn e ku li Farqînê kuştina 13 leşkeran bûbe sebebê vê şêla Erdogan.

Herçiqas Erdogan bûyera Farqînê weke sebeb nîşan dide jî lê di rastiyê da ev mahneye.

Hukûmeta AKP-ê berî hilbijartinan, heta meriv dikane bibêje bi tewqîfata KCK-ê dest bi vê ”stratejiya xwe ya nuh” û vî şerê xwe yê mezin yê ”qedandina terorê” kir.

Yanî berê bi tasfiyekirina kadroyên bajaran dest pê kirin û nuha jî di rojên pêş da ewê dest bi êrîşên leşkerî bikin.

Heta meriv dikane bibê ji di vî warî da di nabên wan û Îranê da jî hevkariyeke xurt heye.

Yanî Erdogan ewê tiştên heta nuha gelek caran hatine ceribandin careke din jî biceribîne.

Li ser pirsa rojnamevanekî, ”hûnê midaxeleyî Qendîlê jî bikin?”, Erdogan gotiye:
”Dibê em vî karî ji erbabê wan ra bihêlin. Li hemberî nêta xerab nêta pak êdî ewê tunebe. Stratejiyên pir cuda ewê werin bikaranîn. Bedeal wê çi dibe bila bibe. Di vî warî da em dikevin nava merheleyeke nuh. Dibê medya li ba me be.”

Ji van gotinên Erdogan meriv wisa fêm dike kuew dike weke Seddam Husên li hemberî kurdan emrê qetlîameke mezin, emrê bikaranîna çekên kîmyayî bide.

Ya jî derên ku tevgera netewî lê xurt e bi darê zorê vala bike û hemû kurdên ku ray dane BDP weke êrmeniyan ji Kurdistanê derxe…

Ji ber ku Erdogan, bi dengekî pir bilind û ji xwe bawer qala”hin stratejiyên nuh û şerekî hîn mezintir dike”, dibêje ”bedelê ”şer dibe bila bibe” ewê vê ”stratejiya nuh” têxin praktîkê.

Û di vî warî da ew ketine ”merheleyeke nuh”, loma jî dixwaze ku di vî ”şerî” da çapemenî jî li ba wan be.

Yanî dema ew dest bi êrîş û qetlîaman bikin, dibê çapemenî jî kirinên wan îfşa û rexne neke û piştgiriyê bide wan.

Kurd, PKK û BDP diyalogê û çareseriyeke siyasî dixwazin, lê Erdogan û hukûmeta AKP-ê naxwaze.
Loma jî şerê demeke din jî berdewam be…

Gur û Rûvî

Dibêjin carekê gur û rûvî bûn destbirakên hev û biryar dan bi hev ra bijîn. Lê di rastiyê da nêta gur tiştekî din bû, ew ji xwe ra li dû xizmetkar û xulamekî bû.

Rojekê herdu bi hev ra derketin nêçîrê. Ji berbanga sibê heta êvarî vir da çûn, wê da çûn, lê tiştek bi ber qîlên wan neket. Gur him pir birçî bû û him jî ji hal da ketibû. Hema yekser berê xwe da rûvî û jê ra got:

- Ez êdî hew kanim bigerim. Zû ji min ra tiştekî xwarinê bibîne, ya na ezê te bixum.

Rûvî bala xwe dayê ku gur henekan nake, bi rastî jî ewê wî bixwe. Ji mecbûrî got:

- Li vî gundê jêr, li mala muxtêr du berx hene, heger tu bixwazî  ez kanim herim ji te ra bînim.

Çaxa rûvî got berx, av bi devê gur ket, kêfa wî gelkî ji vê pêşniyara rûvî ra hat. Got:

- De rabe here zû bîne.

Rûvî rabû çû bi dizîka ket koza kahr û berxan û bi rastî jî berxekî biçûk ji kozê derxist, bir danî ber gur.

Gur ket ser berxê xwe, giş xwar û dora devê xwe alast.

Lê têr nebû, xwest berxê din jî bixwe. Bes ji dêlî ku dîsa ji rûvî ra bibêje, here berxê din jî ji min ra bîne, lêxist ew bi xwe çû.

Lê ew wek rûvî ne jîr û ne jî kone bû, ehlê malê û kûçik tavilê pê hesiyan û tu nemabû ku wî bikujin. Bi zor û bi halekî xerab xwe ji nav lepên wan xelas kir û vegeriya ba rûvî. Rûvî di dilê xwe da bi halê wî keniya lê eşkere tiştek negot.

Roja din gur dîsa got ez birçî me û dîsa doza xwarinê li rûvî kir.

Rûvîyê reben ji bêçaretî dîsa rabû çû ji gundekî din, îcar jî du mirîşk dizîn û anî dan gur. Gur ew jî bi derbekê da xwarin.

Lê wek roja din, dîsa têr nebû û xwest ew bi xwe here çend mirîşkên din jî bîne û zikê xwe baş têr bike. Bi tenê lêxist çû.

Lê wek cara berê xwediyê malê zû pê hesiya û dîsa baş lê dan, ew kût kirin, ji halekî derxistin kirin halekî din. Bi zûrezûr û bi ax û of xwe gîhand ba rûvî.

Roja sisiyan gur dîsa çû bi gewriya rûvî girt û jê ra got:

- Zikê min ji birçîna dike qurequrr, dibê tu herî ji min ra tiştekî xwarinê bînî, dema tu neynî ji dêlê va ezê te bixum.

Rûvî ji bêçaretî hustiyê xwe xwar kir û got:

- Ez malekê zanim, wê rojê golikek şerjê kirin û goştê wî kirin qelî. Ezê herim ji te ra hinekî bînim.

Gur got:

- Na, ya baş ew e ez bi te ra werim, zikê xwe li wir têr bikim çêtir e. De zû bide pêş min, ez hew debar dikim.

Bi rastî jî mexzena malê tije xwarin û kûp jî tije qelî bû. Her du bi kêfa dilên xwe ketin ser qelî. Rûvî ji çend deqan carê tim diçû xwe di teqa (paca) tê ra ketibûn hundur ra dikir, diçû der û dihat, ji bo ku bi xwarinê zêde qelew nebe û bikanibe di teqayê ra derkeve der. 

Vê yekê bala gur kişand û ji rûvî pirsî, got:

- Birakê rûvî, ji bo çi tu tim diherî der û tê?

Rûvî rastî jê ra negot, got:

- Ez çavdêriyê dikim, hela ka kes tê ya na.

Kêfa gur hat, got:

-Baş e, bira çavê te tim li der be. Ez nigê xwe ji vir navêjim derve, heta ez vî qelî gişî neqedînim, binê kûp nealêsim...

Tam di wê bîstikê da deriyê mexzenê got çîrk û vebû, xwediyê malê ket hundur.

Rûvî bi yek çindikê ra got xişt û di teqê ra baz da û xwe xelas kir.

Gur jî da dû, lê ji ber ku gur pir xwaribû, zikê wî bûbû def, lema jî di teqê da asê ma û nikanîbû bireviya.

Xwediyê malê xwe gîhandê û ew di teqê da girt...

Lê rûvî reviya, çû xwe gîhand daristanê. Ew gelkî kêfxweş bû ku wî xwe bi vî hawî ji destê gurê zalim xelas kiribû.

Ûjdan û xîreta min qebûl nake bi tirkî binivîsînim

Ev du sê roj in ez bi xortekî merivê xwe ra bi riya facebookê sohbeteke xweş dikim.

Em ji berekê û gelkî nêzî hev in.

Ez xort û bavê wî wek şexs nas nakim. Ji ber ku dema ez ji welêt derketim bavê wî belkî 9-10 salî bû.

Û di van herdu çûnên xwe da jî ez rastî wan nehatim, belkî wê rojê ne li gund bûn, ya jî min bavê wîdît lê nayê bîra min.

Lê ez kalikê wî û bavê kalikê wî, ku birayê kalikê min e jî baş nas dikim. Em bi hev ra mezin bûne.

Heta sala 1980-î ji bera me Xamoya, çar birayên min û zarokên apê min Hecî Emer tenê diçûn mektebê û ji wan hinekan xwendina xwe didomandin.

Bêyî zarokên van herdu malbatan, ji bera me Xamoya ne ji kesên li bajêr û ne jî ji kesên li gund yek kesî jî mektem nexwendibû û nediçû mektebê.

Wê demê li gund li dora 12-13 malan hebûn., nuha belkî bûne 30-40 mal û hewqas jî ketine bajêr û li hin bajarên Tirkiyê dijîn.

Yanî ji 12-13 malan ez bawer dikim zêdeyî 100 malî çêbûne…

Berê li gund ne dibistan hebû ne jî mizgeft. Nuha him dibistan heye û him jî mizgeft.

Belê, ew gundê ku berê yek kesî jî jê nexwendibû îro hema hema hemû zarokên wan xwendine û dixwînin.

Û zarok jî maşelah pir in, ez kesî nas nakim. Carnan bi riya facebookê hinên wan bi min ra dikevin têkiliyê.

A weke min li jorê got, ji van xoratên Xamoya yek jî ev çend roj in di facebookê da bi min ra sohbet dike.

Ew xortekî 19 salî ye û di mektebeke dînî da dixwîne. Ez bawer dikim ewê ya cimata ”Gulan” be…

Me ji hev ra çend tişt nivîsîn. Ez dixwazim bersîva xwe ya dawyî bêyî ku navê wî bidim, îşev biweşînim.

Di bersîva xwe ya dawî da ji min xwestiye ku ez bi tirkî binivîsînim. Loma jî min jê ra got, “îcar te eyb kir!”

Kerem bikin bersîva min ya dawî bixwînin.

“...hêja, îcar te eyb kir!

Em herdu jî kurd in, merivên hev in û zimanê diya me jî kurmancî ye îcar ji bo içi emê bi hev ra bi tirkî ”şora” bikin?

Bi qasî ez gtexmîn dikim diya te yek gotinê jî bi tirkî nizane, lê tu ji min ra dibêjî ”apo” bi tirkî binivîsîne.

Ûjdan(wijdan, ûcdan) û xîreta min qebûl nake ku bi te ra bi tirkî bipeyivim û binivîsînim.

Ma te qet dîtiye ku xortekî tirk ji ”apê” xwe ra, ji yekî tirk ra bibêje, "ez pir bi tirkî nizanim", bi min ra bi tirkî nepeyive?

Li gorî baweriya te, Xwedê teala tu wekî kurd aniye dinyayê, zimanê diya te û miletê te jî kurdî ye.

Loma jî li ser te şert e ku tu berî tirkî, zimanê diya xwe yanî kurdî bizanibî.

Ma qey dema tu diherî Malwêrîn tu bi dê bavê xwe, bi merivên xwe ra bi tirkî dipeyive?
Tiştê ez dizanim jinên Malwêrîn yekî du gotin tirkî nizanin.

Û zanibin jî ne rast e ku tu bi merivên xwe, bi kurdan ra bi tirkî bipeyive.

Tirkî, meriv bi tirkan ra dipeyive, ne bi ”apê” xwe ra…

Ma qey tu yê ji  miletê kurd ra meletiyê bi tirkî bikî?

Heger tu wiha difikirî ev felaket e.

Wê demê tu dixwazî miletê xwe, dê û bavê xwe asîmîle bikî, bikî tirk...

Tu bi kurdî nizanî binivîsîne fêr bibe.

Ezê alîkariya te bikim. Kes di zikê diya xwe da fêr nabe.

Çima tu wekî lawekî kurd tirkî fêr dibî, lê tu naxwazî nivîsîna kurdî fêr bibî?

Ma te qet dîtiye ku melayekî tirk ji tirkan ra bibêje ez bi tirkî nizanim?

Ji bo çi xortekî kurd û him jî gundiyekî ji Qerejdaxê ji ”apê” xwe ra dibêje ez bi kurmancî nizanim?
Heger bi rastî jî nizanibe, ji bo çi ew ketiye vî halî?

Xorto, tu dibî çi bibe, dixwazî rast ya jî çep bî, dixwazî dîndar ya jî ne bawermend bî, lê yê miletê xwe be.

Mele û alimê kurd be, ji miletê xwe ra û bi zimanê miletê xwe xizmetê bike...

Bi baweriya min ji xortekî wekî te kêmasî û şermeke pir mezin e ku bi zimanê diya xwe nizanibe û vê yekê jî ji bo xwe weke kêmasiyekê nebîne…

Careke din ji te ra serkeftinê dixwazim û bimîne di nava xêr û xwşiyê da….”

Şêr û kîroşk

Dibêjin di wext û zemanekî pir kevn da şêrekî gelkî mezin û hêrsokî hebû. Ji ber ku ew pirr mezin û pir xurt bû, lema jî li hemû lawirên daristanê çavsorî dikir. Tim dixwest lawir giş bi emrê wî bikin.

Rojekê rabû ban hemû lawirên daristanê kir û ji wan ra got:

- Ji îro û pê da ez mezin û serdarê we gişa me. Bi bihîstina dengê min ra dibê hûn bi dor xurînî, navroj û şîva min ji min ra bînin. Dema hûn neynin ezê we ceza bikim.

Lawir(heywan) hemû ji tirsan qutifîn. Çeqel hema di cî da xwe avêt ortê û dest bi şalûziyan kir, got:

- Ey serdarê mezin, tu dixwazî şîva te tim çi be?

Şêr got:

- Ez rojê tahmekê, xwarineke cihê dixwazim. Ez her roj eynî xwarinê qebûl nakim. Dibê rojekê goştê ga be. Roja din yê pezkûvî ya jî yê xezalekê be. Dibê hûn têkevin dorê. Lê bi bihîstina dengê min ra dibê şîva min hazir be, ya na hûn dizanin ezê çi bînim serê we!

Û dûra jî dêla xwe wek qamçiyekî, rast û çep li erdê xist û xofeke mezin xist dilê wan, got:

- De zû herin haziriya xwe bikin!

Çeqelê devbelaş dîsa xwe avêt ortê, hêdîka got:

- Hahoo, weleh mala me şewitî!

Helbet tu lawirekî jî nedixwest xwe bike qurban û ji şêrekî ra bibe şîv. Çeqel got:

- Êmê çawa bikanibin yekî ji nav xwe hilbijêrin û jê ra bikin şîv?

Gamêşekî gelkî mezin dengê xwe bilind kir û got:

- Pir hêsa ye. Emê ji yê herî biçûk dest pê bikin û ber bi jor ve herin, heta dor digihîje yê herî mezin.

Bi van gotinên gamêş ra, lawirên mezin hemûyan li dora xwe mêze kirin û gişan bi hev ra çavên xwe bera kîroşkê dan.

Kîroşkê fêm kir nêta wan çi ye, lema jî bi xurtî berê xwe da wan û got:

- Baş e. Heger ewê kîroşkek berî we hemûyan bibe qurban, wê gavê bira ew jî ez bim. Lê ez zarok û neviyên xwe yên biçûk yekî jî nakim qurban, dibê hûn vê yekê baş bizanibin.

Û bi vî hawî biryar hat dayin ku dema şêr bixurrre û dengê wî bê bihîstin kîroşkê here bibe şîva wî. Roja din bi hilatina rojê ra xurrîniyeke mezin hat bihîstin, deng di nava daristanê da olan da:

- Xuuurrrrr!

Kîroşk hemû şiyar bûn. Lê kîroşka pîrikê got:

- Hîn zû ye, ne wexta rabûnê ye. Ji xwe ra rakevin.

Kîroşk gurra pîrika xwe kirin û giş dîsa raketin. Bîstek derbas bû, dîsa xurrrîneke mezin hat bihîstin. Lê ya vê carê hîn bilindtir û hîn dirêjtir bû. Digot:

XUURRRrrrrrr!

Hemû kîroşk ji xewên xwe yên şîrîn veciniqîn û rabûn ser xwe. Lê belê kîroşka pîr dîsa got:

- Guh medinê û qet jî netirsin. Wa ye roj hilatiye, rabin xurîniya xwe bikin.

Û hemû kîroşk zû zûka, li pel û pincarên der û dorê belav bûn û zikên xwe têr kirin. Bîstek din derbas bû, roj bejnekê hilat, dîsa xurrînîyek hat bihîstin. Lê ya îcar hewqas pir bû ku erd û ezman dihejand, digot:

- XUURRRrrrrr! XUURRRrrrrrrrr! XUURRRrrrrrrrrr!

Hemû lawirên daristanê ji tirsan biziyan. Lê Pîra Kîroşkê qet guh nedayê û çêra xwe domand. Ew hîn ji xwe ra wiha hêdî hêdî diçêriya, hew carê bala xwe dayê ji her alî da lawir ber bi wê ve dibezin. Fîl, gamêş, mihî, bizin, pezkûvî, gakûvî, çeqel û yên din hatin li dora wê kom bûn. Hemû lê rabûn û pê da qîriyan, jê ra gotin:

- Şêr pirr qeherîye. Ji serê sibê ve ye li benda te ye. Zû here zêde wî neqeherîne.

Kîroşkê bi dengekî sakin got:

- Erê erê, ezê niha herim. Min ji bîr nekiriye. De bi xatirê we. Bîstek din emê dîsa hevdu bibînin

Wiha got û ji ba wan da rê û çû.

Çeqelê ku tu carî bi zimanê xwe nikanîbû, serê xwe hejand û got:

- Ev kîroşka zir dîn e. Dike here bibe şîva şêr, dibêje emê bîstek din dîsa hevdu bibînin. De were memre, de were meteqe!

Kîroşka me pir çû, hindik çû, bi rê da rastî bîreke pir kûr hat. Çû li ser devê bîrê sekinî û li jêr mêze kir. Dema sûretê xwe di avê da dît, guhên xwe mûç kirin, bi pepikên xwe serê xwe hinekî xurand û ji xwe ra got, a nuha ez zanim ezê çi bikim. Û dûra jî da çindikan û dîsa riya xwe domand.

Çer şêr ew dît, xurrrînî pê ket û bi hêrs jê ra got:

- Tu pir dereng mayî!

Û dûra, gava fêm kir ku xurîniya wî ev kîroşka biçûk e, tew bi carê da azirî, bi hêrseke mezin got:

- Tu pir biçûk e! Tu ji min ra nabe pariyek jî. Ma ezê çawa têr bixwim?

Pîra kîroşkê bêyî ku xwe bitertilîne[1] got:

- Ey serdarê hemû lawiran, ez zanim ku ez biçûk im û tu nikanî bi min têr bibî. Lê ji ber ku ez ji bo xurîniya te ya îro hatim hilbijartin lema ez hatim. Esas ezê hîn zûtir bihatama, lê bi rê da şêrekî din bera min da, xwest min bixwe. Heta ji min hat min baz da û min bi zor xwe ji nav lepên wî xelas kir.

Şêr bi hêrs got:

- Kîjan şêr bû? Zû ji min ra bibêje!

Kîroşkê got:

- Heta nuha min qet ew li van deran nedîtiye. Lê yekî gelkî mezin bû. Ji te jî mezintir bû.

Li ser vê bersîva kîroşkê xurrînîyeke mezin bi şêr ket û got:

- Te got ji MIN jî mezintir e?

Kîroşkê got:

- Belkî jî li ber çavên min wer mezin xuya dikir. Lê belê yekî pir hêrsok û êrişkar bû.

Şêr dîsa bi hêrs, dêla xwe wek qamçiyekî, rast û çep li erdê xist û got:

- Were zû wî şêrî nîşanî min bide. Dibê ez vê yekê ji wî ra nehêlim!

Kîroşkê bi zanetî hustiyê xwe xwar kir û got:

- Ew şêrekî gelkî mezin û stûr e, ez ditirsim te biêşîne.

Li hember van gotinên kîroşkê, şêr tew bi carê da dîn bû, got:

- Te got ewê MIN biêşîne?! De zû bide ber min! Li ber çavên te, dibê ez îro wî perçe perçeyî bikim!

Kîroşk ket rê û şêr jî da pê wê. Çûn, çûn heta ku li ser devê bîrekê sekinîn. Kîroşkê bi pepikên xwe yên biçûk binê bîrê nîşanî şêr da û got:

- Ew di hundurê vê bîrê da ye.

Dema şêr xwe bi ser bîrê da xûz kir û li jêr nêrî, ji nav avê şêrekî jî paş da li wî mêze kir. Li ser vê, şêr gelkî qeherî, bijî li dora hustuyê wî tîk bûn û bi xurrîniyeke mezin diranên xwe qîç kirin.

Li jêr bijiyên şêrê din jî eynî wek yên wî tîk bûn û wî jî diranên xwe qîç kirin. Şêr heta jê hat bi şêrê di bîrê da xurriya:

- XXUURRR!

Dengê wî di hundur bîrê da olan da û wek ku şêrê din jî ji binê bîrê lê vegerîne û bibêje:

- XXUURRR!

Li ser vê, şêr hewqas qeherî ku hema got gurm û xwe avêt ji ser sûretê xwe yê di avê da. Ser serî çû ket binê bîrê. Dema çû ket binê bîrê, dît ku şêrekî din li wir tuneye. Ew tenê sûretê wî bi xwe bûye.

Piştî wê, kîroşkê rabû bi lez û bez berê xwe da mala xwe. Dema zarok û neviyên wê, ew li hember xwe dîtin gelkî dilşa bûn û hemû li dorê civiyan.

Wê jî rabû ji wan ra qala serpêhatiya xwe kir û bi serbilindî got ku wê çawa şêr xapandiye û xistiye bîrê.

Zarok û neviyên wê bi cesareta pîrika xwe serbilind bûn û ew pîroz kirin.

Dema lawirên din bihîstin ku Pîra Kîroşkê çi aniye serê şêr, hemû matmayî man. Çeqelê ku tu carî bi zimanê xwe nikanîbû, dîsa xwe avêt ortê û got:

- Min zanîbû ev kîroşkeke dekzan e!

Û helbet çeqel di vê gotina xwe da ne neheq bû jî. Çimkî Pîra Kîroşkê bi cesaret û dekên xwe him zora şêr bir û him jî xwe û gelek lawirên din ji mirinê xelas kir.

---

[1] Xwe tertilandin: Xwe tevdan, xwe tevlivandin.