Hefteya borî li ser têkiliyên kurd û tirkan di hin malperên kurd û tirkan da ankêteke pir balkêş bi ber çavê min ket.
Lê ji ber ku ez hinekî nerehet bûm, min fersend nedît bixwînim û tiştekî li ser binivîsînim.
Zanîngeha Mêrsînê ji bo ku mesafa û dijberiya di nabêna tirk û kurdan da bipîve lêkolîneke pir balkêş çêkiriye.
Di vê lêkolînê da netîceyên pir balkêş derketine ortê.
Anekêtê 12 salan dom kiriye û di nava van 12 salan da eynî pirs çar caran ji 2 hezar denekên(kesên beşdarî anketê bûne) kurd û 2 hezar denekên tirk hatine pirsîn.
Li gor ankêta sala 1998-an ya pêşî, ji sedî 12.8-ê kurdan zewaca bi tirkan ra normal dîtine, gotine ”Ez bi tirkan ra dizewicim.”
Ev rêje piştî 12 salan, di ankêta dawî ya sala 2010-an da daketiye ji sedî 0-ê.
Di nava civata kurd da ev yek, guherandineke pir mezin e.
Ev netîce nîşan dide ku êrîşên tirkan yên van salên dawî dîtina kurdan ya derbarê tirkan da ji bin da guherandiye.
Ev guhertina di civata kurd da guhertineke pir radîkal e, dikane li hember asîmîlasyonê rola bendekê bilîze û kurdan weke milet bêtir nêzî hevudu bike…
Tirkan di ankêta pêşî ya 1998-an da ji sedî 26.9 gotine ”Ez bi kurdan ra dizewicim.”
Yanî li gor kurdan, daxwaza tirkan ya jiyan û zewaca bi kurdan ra ji sedî 14 zêdetir bûye.
Lê ev reqem di ankêta sala 2010-an da, di nava tirkan da jî kêm bûye, daketiye ji sedî 1.3-î.
Yanî ew jî daketiye nêzî ji sedî 0-ê.
Ankêta li ser kurdan li Mêrsînê li taxên Akdenîz û Torslarê ku piraniya wan kurd in û ya li ser tirkan jî li taxên Yenîşehîr û Mezîtlîyê ku piraniya wan tirk in hatiye çêkirin.
Ankêta yekem di sala 1998-an da hatiye çêkirin.
Û dû ra jî di salên 2002, 2007 û 2010-an da eynî ankêt, bi eynî şexsan ra hatine dubarekirin.
Di lêkolînê da ji kurdan pirsa di kîjan waran da hûn dixwazin bi tirkan ra têkevin têkiliyê hatiye kirin.
Ji tirkan jî eynî pirs hatiye kirin.
Li gor ankêtê di sala 1998-an da, rêjeya kurdên ku gotine, ”Ez bi tirkan ra dizewicim” ji sedî 12.8 bûye.
Ev rêje di sala 2002-an da bûye ji sedî 6.3, di sala 2007 da bûye ji sedî 0.4 û di 2010-an da jî daketiye ji sedî 0-ê.
Di sala 1998-an da rêjeya tirkên ku gotine ”Ez bi kurdan ra dizewicim” ji sedî 26.9-ê, di sala 2002-an bûye ji sedî 14.9, di sala 2007 jî bûye ji sedî 7 û îsal jî daketiye ji sedî 1.3-î.
Yanî di nava tirkan da jî dîtin û şêla li hember kurdan, di nava 12 salan da, sal bi sal xerabtir bûye, ji sedî nêzî 27-an daketiye ji sedî 1-ê.
Bi gotineke din, di ankêtê da derdikeve ortê ne kurd tenê, tirk jî êdî bi çavên dostan, kesên ku ew kanibin pê ra bijiîn li kurdan nanêrin.
Ew jî êdî kurdan weke dijmin dibînin.
Di ankêta yekem da(1998)ji sedî 0.5-ê kurdan gotine, ”Dibê tirk ji welatê min werin dersînorkirin.”
Ev rêje sal bi sal zêde bûye, di sala 2002-an da bûye 0.8, di sala 2007-an da bûye ji sedî 5 û di sala 2010-an da bûye ji sedî 4.2-an.
Di ankêta pêşî(1998)da ji sedî 0-ê tirkan gotine, ”Dibê kurd ji welatê min werin dersînorkirin, ev rêje di ankêta 2002-an da bûye 0.1, di ankêta 2007-an da bûye 2.9 û di ankêta 2010-an da jî derketiye 9.9-an.
Yanî hejmara tirk û kurdên ku naxwazin bi hev ra bijîn û bi hev ra bibin dost û heval, dixwazin hevûdu ji welatên hev dersînor bikin, roj bi roj zêde dibin.
Di ankêta yekem da ji sedî 41.1-ê tirkan gotine ”Ez dibim hevalê kurdan yê nêzîk, di ankêta duyem da ev rêje daketiye ji sedî 34.5, di ya siyem da bûye ji sedî 30.1 û di ya çarem(2010)da jî daketiye ji sedî 24.7.
Di sala 1998-an da ji sedî 59.9-ê tirkan gotine, ”Ez dibim hevalê nêzîk yê kurdan”, di ankêta duyem da bûye ji sedî 44.5, di ya sêyem da bûye ji sedî 33.6 û di ya dawî(2010) da jî ev rêje daketiye ji sedî 23.1-ê.
Di ankêta da gelek beşên din jî hene, lê di quncikekî wiha da ne mimkûn e ku ez qala hemûyan bikim.
Li alî din em baş nizanin ku gelo pirs hew ev tenê ne, ya jî hin pirsên ku nehatine wişandin jî hene y ana...
Ez ne sosyolog im, loma jî nikanim hin netîceyên ilmî ji vê anketê derxim. Lê li gel vê jî bi rehetî dikanim bibêjim ku di warê hestan da kurd û tirk ji hev dûr dikevin, di nava herdu civatan da jî hestên kînê û nefretê û dijminatiyê xurt dibin.
Bihevramana civat û gelan jî wek zewacê ye, dibê bi dil û bi daxwaza herdu aliyan be, pevrajiyana bi zorê heta derekê mimkûn e, dûra netîce miheqeq ”hevduberan” û veqatandin e.
Çawa ku di vê sedsala 21-ê da zewaca bêdil û bi zorê êdî ne mimkûn be, her wisa bihevraman, pevrajiyana milatan jî ne mimkûn e.
Sîstema Sovyet nimûneya vê yekê ya herî nêz û berbiçav e.
Nimûneya din miletên Balkan in.
Roja ku miletên van welatan di warê hestiyariyê da ji hev dûr ketin, dilê wan ji hev sar bû, li hember hev hezkirina wan kêm û nefreta wan zêde bû, bi hev ketin û di dawiya dawî da jî piştî hin trajediyên mezin ji hev cuda bûn.
Bêguman analîzên wiha karê civaknasên kurd in, dibê ew ankêtên wiha analîz bikin.
Lê li gel vê jî bi baweriya min, ne ji bo mêr û jinê û ne jî ji bo civatan, bi darê zorê jiyana bi hev ra ne mimkûn e.
Ev yek ji bo civata kurd û tirk jî wiha ye, weke miletên Sovyetê û yên Balkanan, li Tirkiyê kurd û tirkê jî ewê ji hev veqetin, dîrokê viya nîşan bide…
Ev veqetandin ewê li beşên Kurdistanê yên din jî pêk werin, çimkî dewlet û miletên van welatan miletê kurd pir û pir êşandine, hest û daxwaza jiyana bi van milatan(ereb, faris û tik)ra bi gelê kurd ra nemaye…
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar