Rismê bavê Ataturk jî derew derket

Li Swêd kêm caran ceyran dihere. Ev bîst û neh sal in ez li Stockholmê dijîm herî zêde belkî pênc şeş caran ceyran hatiye birîn.
Yanî bi kurtî li Stockholmê qutbûna ceyranê bûyereke pir îstîsnayî ye.
Lê do êvarî ev îstîsna xera bû û saet tam di heyşt û nîvan da(20:30) ceyrana taxa me got çirp û çû.
Min kompîtor hîn nuh vekiribû û du-sê rêzên pêşîn yên nivîsa xwe nivîsîbûn, ji nişka va ceyran qut bû. Herder tarî bû, te tilî di çavên hev ra kira kesî kes nedidît.
Heta neh û nîvan(21:30)jî min pa, lê nehat. Li ser vê, min got fersend ev fersend e, ya baş ew e ku ez îşev zû rakevim.
Û ez çûm ketim nava nivînan. Saet li dora donzdan ez bi xwe hesiyam, min lampeya ber serê vêxist, min dît waye ceyran hatiye. Lê min di xwe ra nedît rabim nivîsa xwe binivîsim.
Min ji xwe ra got, sibe tê xêr vêra.
Bi destûra we, ez dixwazim îşev çend gotinan li ser ”bavê Ataturk” bikim.
Di çapemeniya tirk da do xeberek li ser "bavê Atarurk" hebû, digotin ew rismê ku heta nuha weke bavê Ataturk ”Alî Riza Efendî” tê naskirin, ne bavê Ataturk e, rismê zabitekî ku kes nizane kî ye.
Belkî jî dizanin kî ye, lê nuha nabêjin, wiya jî ewê piştî çend salên din eşkere bikin.
Bi qasî ku di bîra min da maye Apê Mûsa Anter, ya di bîranînên xwe da ya jî di kitêbeke xwe ya din da dibêje, carê li mektebê ji mamosteyê xwe yê dîrokê pirsiye, gotiye mamoste, ev dê û bavê ”Ataturk, Alî Riza Efendî û Zubeyde Xanim” di kitêban da gelkî qala wan tên kirin, herkes wan nas dike.
Lê heçî kalik û pîrikên wî ne qet qala wan nayê kirin. Kes nizane ew kî ne û navên wan çi ye. Ma tu dikanî di heqê wan da jî hinek agahdarî bidî me?
Li ser vê pirsa Apê Mûsa, mamoste pêda qeheriye û gotiye “rûne li ciyê kuro!
Bi zor me bavek jê ra dîtiye, îcar emê kalik ji ku bînin.”Lê li gor agahiyên Falîh Rifki Atay, ev bavê ku piştî gelek zor û zahmetî û gelek derewên bi boçik jê ra peyda kirine, mixabin ew jî ne bavê wî yê rastîn e.
Ya din, ew mala(xaniyê şîrikî/pembe) ku xwedêgiravî Ataturk lê hatiye dinê, ew jî ne mala wî bûye, bi derwan kirine xaniyê wî.
Yanî bav derew, xanî derew, kalik nenas, pîrik nenas, qewm nenas û dê jî bi şaîbe…
Û mêrik dîsa jî bavê miletê tirk e!
Meriv dibêje qey ev miletê tirk jî li erdê maye û hema ji bo serokekî destê xwe pelendiye… Xwedê tu miletî nexe vî halî...
Falîh Rifki Atay(1894-1971), ji van derewên dîroka tirkan yek du heb berî mirina xwe di kitêba xwe ya bi navê “Çankaya”yê da raxistiye ber çavê xwendevanan. Lê pir mixabin kesî nexwendiye. Yên xwendine jî bi zanetî heta nuha li derekê negotine. Min bixwe heta nuha ev agahî nebihîstibû.
Di dawiya salên 1980-î da min ev kitêb ji Tirkiyê da anîn ku bixwînim. Lê nizanim çi ket nabênê welhasil heta îro min hîn nexwendiye. Ev hewqas sal in di refa kitêban da bi hawakî hustuxwar wer li bende min e.
Lê piştî vê nivîsê di wexteke here nêzîk da ezê bixwînim û belkî jî çend derewên tirkan yên din jî fêr bibim.
Ji ber ku Falîh Rifki piştî avabûna Komara Tikiyê yek ji wan kesên ku gelkî nêzî Ataturk bûye û gelek tiştên wî jî dizane.
Falîh Rifki, herçiqas merivekî tirkçî û gelkî heyranê Ataturk bû, lê li gel vê jî ji gelek kesan rastgotir e. Loma jî gelek agahiyên li ba wî meriv nikane li ba kemalîstên din bibîne.
Ev beşê nivîsa Falîh Rifki Atay, ya li ser bavê Ataturk yê sexte di kovara NTV Dîrok, hejmara sibatê da hatiye weşandin.
Falîh Rifki Atay, di bîranînên xwe yê ”Çankaya”(1961) yê çapa duyem da di derbarê rismê Alî Riza Efendiyê bavê Ataturk da wiha gotiye:
-Ji zabitan yek weke bavê wî nîşan dane. Heta rojekê gotina wî ya bi tinaz, ”ev ne bavê min e” hat guhê min.Falîh Rifkî dom dike:
“Piştî mirina bavê Ataturk, diya wî Zubeyde bi yekî halxweş ra dizewice. Û xaniyê ku weke mala Ataturk lê hatiye dinê tê nîşandan jî di esasê xwe da mala zirbavê Ataturk e. Lê yên ku tarîxa resmî ya Ataturk nivîsîne qey ew xaniyê ku Ataturk lê hatiye dinê layiqî wî nedîdine, loma jî rabûna xaniyê zirbavê wî weke yê wî nîşan dane.”Yanî dîroka malbatê, bavê wî û mala ku li Selanîkê xwedêgiravî lê hatiye dinê ku heta nuha jî dewleta tirk weke muzeyê bikar tîne hemû derew in, ji bo xweşkirinê dûra li hev hatine ragirtin.
Çîrokeke vî xaniyê Ataturk ya gelkî tîrajîk heye.
Di sala 1951-ê da ji bo ku rûman mecbûrî koçkirina Yûnanîstanê bikin dewletê derewek avêt ortê, got mala Ataturk yê li Selanîkê hatiye bombekirin. Li ser vê derewa bi armanc, rojên 6-7-ê îlonê li Stenbolê û li gelek bajarên din bi hezaran faşîstên ji alî dewleta kûr va hatibûn organîzekirin avêtin ser mal û dikanên rûman, şewitandin, wêran kirin, gelek kes kuştin û bi sedhezaran rûm ji Tirkiyê dan koçkirin.
Lê bi rastî jî mala Ataturk hatibû bombekirin, lê ne ji alî rûman va, ajanên îstîxbarata Tirkiyê kiribûn, ji bo ku li Tirkiyê însanan bînin galayanê û bajon ser rûman.
Û di netîceyê da jî gihîştin armanca xwe.
Li gor Falîh Rifki nivîsîye, piştî mirina bavê Ataturk, ( hin kes dibêjin Ataturk pînc e, bavê wî ne diyar)diya wî bi yekî dewlemend ra dizewice. Û ev xaniyê ku heta nuha weke mala Ataturk hatiye nîşndan mala “Ragip Bey” yanî mêrê diya Ataturk yê duyem. Lê tirkan bi derewan kirine mala Ataturk û gotine di vî xanî da hatiye dinê.
Piraniya dîroka tirkan derew e û li ser derewan hatiye avakirin. Heta nuha bapîr, dapîr û kalikên wî nedihatin zanîn, waye bav jî derew bûye.
Yanî kes nizane ji çi miletî ye û dolê kê ye?
Li ser kok û secera Ataturk hin îdîayên Hasan Mezarci jî hene, li gor wî diya wî ne jineke tebitî bûye û loma jî bavê Ataturk ne diyar e, ew ”weledê zinê” ye û gelek îdîayên din. Lê ez li ser wan zêde nasekinim.
Baş e, em bibêjin ku kalikên wî û pîrikên wî nayên zanîn û waye bavê wî jî mechûl e.
Lê gelo ji çi miletî ye?
Yanî bi rastî Ataturk kî ye û ji çi miletî ye?
Hinek dibêjin makedon e, hinek dibêjin yûnan e û hinek jî dibêjin arnawit e.
Yanî di rastiyê da merivekî ku eslê wî, dê û bavê wî û miletê wî nayê zanîn. Tê gotin ku navê bavê wî “Alî Riza” ye, yanî tê naskirn.
Baş e wê demê gorra wî li ku ye?
Carê di forumekê da ez rast hatim. Kurdekî pirsa ”gorra bavê Ataturk Alî Riza efendî” li ku ye ji çend meqamên tirk pirs kiribû. Sefîrî Tirkiyê yê Selanîkê bi nivîskî bersîv dabûyê û gotibû ku haya mej ê tuneye. Dezgeha Dîroka Tirk(Turk tarîh Kurumu) û serekerkaniyê jî bersîv nedabûnê.
Nikanin bidin çimkî nizanin, kî ye û li ku miriye?
Ya çêtir ew e ku dengê xwe nekin.
Lê ev bêdengiya Dezgeha Dîroka Tirk û serokerkaniyê tê wê maneyê ku ne risim tenê, Alî Riza Bey” bi xwe jî tuneye, kemalîstan dûra ji xwe ra li hev ragirtine.
Diyar e Ataturk bixwe jî nizanîbûye bavê wî kî ye û li ku miriye. Heger bizanîbûya ewê gorra wî bida çêkirin.
Min bi xwe heta nuha nebihîstiye kesî qala gorên bav û kalên Ataturk kirbe. Hegr hebûna nuha ji zûda bûbûn qub û ziyaretgehên tirkan.