Korfahmîya tirkan

 

Çendakî berê alimekî alman (Dîrektorê Enstîtuya Genetîk ya Lêkolînê ya Leipzigê)bi navê Volkmar Weiss, piştî hin testên IQê li ser korfahmiya (nejîrbûna, nezekîbûna) zarokên tirkan bi kurtayî wiha got: “Testên hatine kirin nîşan didin ku zarokên tirk yên li Almanyayê hatine dinyayê ji yên alman korfahmtir in.” Li ser vê, tirkan bi qiç û pîlan ve xwe rakirin û li erdê xistin, gotin miheqeq hîleyek di vê lêkolîn û testê da heye. Tirk û korfahmî?  Ev yek ne maqûl e!  Ne maqûl e ji ber ku Ataturk gotiye:  “Tirkek bergendî(bedêlî) dinyayê ye!” De îcar çawa dibe, li alîkî ewê tirkek bergendî dinyayê be û li aliyê din jî ewê zarokên wan ji yên almanan korfahmtir bin? Ev dijayetiyeka mezin e. Her çiqas yekî “dîn” got, “wele ez nizanim em tirk ehmeq in ya na, lê tiştê ez dizanim em ne civateke biaqil in. Ku ne wiha bûya divê em ji almanan pêşdetir bûna. Lê em ne pêşdetir in. Yanî tiştek heye.”  Bi îhtîmaleke mezin tirk ewê bibêjin xwediyê van gotinan “dîn” e, heger ne dîn be wê gavê sedî sed “xayin” e û dijminê miletê tirk e. Hîn ev qere-pere û teşxela tirkan kês û fês nebûbû, yanî hîn tirkên “bergendî dinyayê” baş aş nebûbûn, Volkmar Weiss bi eşkerekirina netîca testeke nuh minaqeşa heyî gurrtir û hartir kir. Volkmar Weiss got: Ne tenê zarokên tirkan yên li almanyayê hatine dinyayê, tirkên li Tirkiyê dijîn jî li gor Ewrûpiyan korfahmtir in. Yanî ne tenê zarok, dê û bav jî ji almanan korfahmtir in. Xwedê tiştekî wiha neyne sere tu miletî! Lê bi baweriya min ev netîce ewê normal be. Hûnê bibêjin çima? Ji ber ku pêşiyên tirkan bi xwe gotine, “ne ekersen onu bîçersîn”  yanî tu çi biçîne tu yê wi ya jî biçine.  Dema tu ceh biçîne tu nikanî birincê rakî, tu bizrê tirpan biçîne tu nikanî tûfirengiyan(çîlekan) biçine. Loma jî ji dê û bavekî korfahm jî ne mimkûn e ku zarokekî jîr û biaqil were dinyayê. Ev yek ne ji bo tirkan tenê, ji bo her kesî wiha ye. Erê yekcarnan mûcîze jî mimkun e, lê axir ew jî mûcîzeye. Lê heger ev îddîa Wolkmar Weiss rast be, yanî heger tirk bi rastî jî wek ew dibêje “korfahm” bin û li gor almanan jî “ehmeq” bin, wê demê emê çi navî li rewşa xwe kin?  Çimkî em di bin destên van “korfahmanda” ne. Gelo em ji wan korfahmtir in loma em ketine bindestên wan, yan sebebekî din heye? Em werin ser meselê.  Rojnameya Hurrîyetê bi rojan li ser netîceyên testên Wolkmar Weiss rawestiya û di rûpelên xwe da da minaqeşekrin. Pirsa Hurrîyetê ev bû: “Gelo tirk korfahm in ya na?” Min zanîbû di nava her miletî da însanên korfahm, yanî kêmaqil hene û him jî têra xwe pir in.  Lê di mesela ku “miletê korfahm” jî heye ya na”, a di vir da serê min pir ne zelal e. Dibe ku ev jî keşfeke nuh be. Çimkî ilim roj bi roj bi pêş dikeve, gelek tiştên do me nizanîbû îro ji bo me bûne zanînên herî basît. Dibe ku ev mesele jî wiha be. Wek tê zanîn, li ser “birayên” me yên tirk, ev ne cara pêşî ye ku tespîteke wiha ilmî tê kirin. Vê korfahmiya” wan, bala Azîz Nesînê rahmetî jî kişandibû. Wî jî di saxiya xwe da carê gotibû: “Ji sedî şêstê tirkan ehmeq, durû û sextekar in.” Wê demê li ser vê tespîta Azîz Nesîn jî tirk wek mozan azirî bûn, gotinên nemayî ji Azîz Nesîn ra kiribûn û heta hin ehmeqan xwestibû wî bikujin jî.  Êrîş û heqaret hewqas zêde bûn, dawiya dawî rahmetî  ji mecbûrî rabû bersîveke mîzahî da hemû rexnegirên xwe. Bi qasî ku di bîra min da maye tiştekî wiha gotibû: “Nuha min baş bawer kir ku ne ji sedî şêst, ji sedî heftêyê miletê tirk ehmeq e. Heger ne wiha bûya divê piraniya milet gotinên min negirta ser xwe û xwe aciz nekira. Ji ber ku min negotibû ji sedî sedê miletê tirk ehmeq e, min gotibû ji sedî şêstê wan, yanî min ji sedî çel jî biaqil qebûl kiribû. Loma jî kesên min rexne dikin dikanîbûn xwe di nava ji sedî çelê biaqil da bidîtana. Lê tiştê ez dibînim her kes peyvên min digre ser xwe, kes xwe di nava hejmara biaqilan da nabîne. Ev jî tê wê maneyê ku piranîya tirkan bi rastî jî ehmeq in.” Li ser rastî û çewtiyên îddîa û reqemên Azîz Nesînê rametî ez nikanim tiştekî bibêjim. Ew miletê xwe ji min baştir nas dike. Miheqeq tiştek zanîbû, ehmeqiyeke miletê xwe dîtibû, loma jî ji qehran, ji kerba dilê xwe wiha gotibû. Jixwe dema meriv li rewşa “boyuk dewletê” yanî “dewleta mezin” û li halê tirkan dinêre, meriv fêm dike ku rahmetî kêm gotiye zêde negotiye. Lê Volkmar Weiss îddîayên xwe wek Azîz Nesîn tenê di çarçeweya muşahadeyên xwe yên şexsî da nahêle, ew di vî warî da delîl û îspatên ilmî nîşan dide.  Mesela ew dibêje li gor netîceyên testên lêkolîna PISA mustewa zekayê(jîrîyê) kêmzêde li Tirkiyê di bin 90 pûanî ra ye. Ev yek li Fînlandiyayê 107 e, li Almanya, Hollanda û Îtalya yê 102, li Swêd, Swîsre 101 û li  Înglistanê jî 100 e.   Li gorî Wolkmar Weiss, tirk ne tenê li Tirkiyê, li Ewrûpayê jî di korfahmiyê, yanî di ehmeqî û kêmaqiliyê da yekem in. Weiss dibêje, ”mustewa zeka (jîrîtiya) zarokên tirk yên ku li Almanya hatine dinyayê û li wir jî mezin bûne 86 pûan e. Ya zarokên alman 102 pûan e. Li hemû paytextên Ewrûpayê mustewa zekayê (jîrîtiryê)kêmzêde di ser 100î ra ye. Tenê li Berlînê di bin 100î ra ye.” Wolkmar Weiss vê yekê jî bi hebûna zarokên tirkan ve girê dide û dibêje, ”Sebebê vê yekê jî zarokên tirk in.” Yanî Weiss dixwaze bibêje, ”tirkên li Almanyayê ne tenê aboriya wan serobinîhev kirine, hin herêmên Paytexta wan kirine geto, IQa wan jî daxistine bin ya xelkê. Yanî ew kirine kêmaqilên Ewrûpiyan. Li hember malkambaxiyeke wiha helbet Angela Merkelê li hember endametiya Tirkiyê ya Yekîtiya Ewrûpayê derkeve. Rojnamevanekî tirk pirseke wiha ji Weiss pirs kir: ”Bi vê teza xwe tu dixwazî bibêjî Tirkiye ne Ewrûpayîye, Asyayî ye?” Weiss got, ”Heyran li welatên Asya, wek Çîn û Japonyayê kêmzedeyiya mustewa zekayê gelkî bilind e, li Çînê 100 e, li Japonyayê 105 e û li Hongkogê jî 107 e.” Ez meraq dikim, gelo IQa me kurdan çend  pûan e? Erê korfahmên(ehmeqên) me wek yên tirkan ne pir in, lê ez bawer dikim yên hene jî li ser wan hesibandine, loma jî rewşa feqîran xerabtir bûye. Lê baş e ku li ser wan hesibandine. Bira rewşa wan xerabtir bibe. Belkî rojekê li sebebên vê korfahmiya xwe bifikirin.

30/8-2005
Netkurd