Xwezî min zimanê kurdî di vî halî da nedîta

Weleh bi dilê we be ne bi dilê we be, hûn bixeyidin nexeyidin hûn bi kêfa xwe ne, lê ezê îşev jî qala hin çavdêriyên xwe yên ser zimanê kurdî bikim.
Carnan ez bêhemdî xwe ji xwe ra dibêjim, xwezî van qanalên telewîzyonên kurdî tunebûna û min li bakurê Kurdistanê ev halê zimanê kurdî yê perîşan û têkçûyî nedîta.
Yekcarnan gava wext çêdibe ez di TRT Şeşê da li programên Noşîcan be û Rêwî temaşe dikim.
Xusûsîyeta herdu programan jî ger e, têkiliya spontan ya bi gel ra ye. Herdu program jî carê diçin bajarekî, gundekî, herêmeke kurdan û Kurdistanê û bi gel ra rasterast dikevin têkiliyê û xelkê didin peyivandin.
Programa ”Noşîcan be” li ser xwarinê ye, di her programekê da diçin bajarekî Kurdistranê û xwarineke wî bajarî bi aşpêjiya du kesan didin nasandin.
Yanî du kes eynî xwarinê çêdikin û dûra jûriyeke ji 3 kesan ji herdu xwarinan jî tam dikin û xwarina yekem hildibijêrin.a
Û yê yekem xelatekê digre. Tiştekî nadin yê duyem. Esas eyb dikin, dibê yê duyem jî xelata duyemiyê bigre.
Lê çi heyf ku bîr nabin, tenê "zifekê" didin yê yekem.
Lê ev pêşbirtk/misabeqa li meydana bajêr çêdibe û gelek kes lê temaşe dike û carvarnan jî beşdarî sohbetê dibin.
Programa din ”Rêwî”, digere, dihere gund ya jî bajarekî û ew bi însanan ra têkiliyê datîne, dipeyive, hin tiştan dipirse û wesaîre…
Ji ber ku herdu program jî li gund û bajarên Kurdistanê, di nava gel da tên çêkirin loma jî meriv fersendê dibîne ku li gel guhdarî bike, kurdiya wan bibîne, dîtin û fikrên wan fêr bibe û bibe xwediyê qenaetekê.
Heta nuha min gelek cararan li van herdu programan jî temaşe kiriye. Di herdu programan da jî dema însan dipeyivin û bersîva pirsan didin, meriv dibîne ku tirkî pişt li kurdî şikandiye, kurdî êdî li ber miriniye.
Bi gotineke din kurdî êdî ji zimantiyê derketiye...
Zarok û xort û bi taybetî jî keç ya qet bi kurdî nizxanin ya jî kurdiya wan pir û pir xerab e, loma jî naxwazin dengê xwe bikin.
Kurdiya dizanin jî dişibe kurdiya turîstekî tirk, çimkî ji sedî 60-70-î gotinên bikartînin tirkî ye.
Rewşa mezinan jî ji ya biçûkan pir ne baştir e.
Mixabin kurdiya kesên navsala û kal jî pir xera bûye, ew jî êdî ji kurdîtiyê derketiye, bûye zimanekî pêkenînê.
Dema zimanek têkeve vî halî meriv pê napeyive û naxwaze bipeyive. Çimkî meriv nikane derdê xwe yê herî sivik jî pê bîne zimên.
Êdî navê ”pîvaz û ”sîrê” jî bi tirkî dibêjin.
Êdî nikanin bibêjên xwarin "şor e", "bêxwê" ye ya jî "zêde keliyaye".
Zimanek dema têkeve vî halî êdî nikane rola xwe ya wasiteya hevdufêmkirinê bilîze, êdî wê fonksiyonê xwe wenda dike.
Berê însanan nikanîbûn bi kurdî bixwenda û binivîsanda, lê dikanîbûn bi kurdî bi hev ra bidana û bistendana û sohbet bikirana.
Lê nuha ev yek jî ketiye xeterê, êdî însan nikanin du gotinan jî bi kurdî rast bibêjin, miheqeq diqelibînin tirkî.
Heta meriv bi çavên serê xwe nebîne, meriv nizane kurdî hewqasî têk çûye. Lê dema meriv li sohbet û axaftina însanên xort, li yên kal û pîran guhdarî dike, wê demê meriv dibîne ku kurdî bere bere fonksiyona xwe ya zimanbûnê wenda dike.
Dema meriv pirsekê bi kurdî ji yekî dike, di cî da devê wî/wê dikeve hev, li derûdora xwe mêze dike, dikene û dike nake, nikane bi kurdî bersîva xwe bide, sohbeta xwe bidomîne, ji her hevoka bikar tîne du sê gotin bi tirkî ye.
Xwendin û nivîsandin jixwe tuneye, îcar dema zimanê rojane jî hewqas zeîf bibe û hewqas gotinên tirkî têkeve nav, wê demê meriv dikane kurdî weke zimanekî li ber mirinê bihesibîne, yanî têxe nava zimanê mirî.
Bêguman min dizanîbû rewşa kurdî pir û pir xerab e, lê min nizanîbû ku ji nuha da ketiye komayê û li ber teslîmbûnê ye.
Bi saya hin programên TRT Şeşê, min rewşa zimanê kurdî ya kambax bi çavên serê xwe dît. Piştî temaşekirina van programên TRT Şeşê, di derbarê pêşeroja zimanê kurdî da nuha ez gelkî bêhêvîtir im...