Bi ruhê Ataturk ra hevpeyvîna sêyem

Di destpêka salên 1980î da, di rojnameya Armancê da min bi “ruhê Ataturk” ra hevpevnînek kiribû.
Dûra, di sala 2005-an da min ”hevpeyvînek” din bi ruhê Ataturk ra kir û di Netkurdê da weşand.
Îşev ez hevpeyvîneke din pê ra dikim. Hin pirsên min yên berê ne û hin pirs jî nuh in, li ser mijarên îro ne.
Di van rojên dawî da li ser mesela kurd û ”pakêta” AKP-ê ya mesela kurd, tirk bi kurdan ra, kurd bi kurdan ra hevpeyvînan dikin, dîtin û fikrên hev fêr dibin.
Di demeke wiha hesas da min got ez jî careke din "fikrên" Ataturk fêr bibim, mêzekim hela ka ew çi dibêje?
Ez hêvî dikim ku hûnê ji ”hevpeyvînê” hez bikin.
Di ser wan herdu hevpeyvîna min ra gelek sal derbas bûn, li Tirkiyê û li Kurdistanê gelek bûyerên nuh rû dan û gelek tiştên xerîb qewimîn. Hin “serok” û hêzên kurd ku berê li dijî kemalîzmê û Ataturk bûn, ji nişka ve bûn mirîdên Ataturk û ji kurdan ra dest bi pesin û mezinayiya Ataturk kirin. Loma jî min pêwîst dît ku careke din jî bi “ruhê Ataturk” ra ”hevpeyvînekê” bikim, li ser rewşa Tirkiyê, Kurdan û van mirîdên wî yên nuh dîtina wî fêr bibim.
"Min frekans eyar kir û peywendî danî", min ji Ataturk pirsî:
-Birêz Ataturk, wek tê bîra te çend sal berê jî min bi te ra hevpeyvînek kribû. Ji wê demê û vir da li Tirkiyê û li Kurdistanê gelek tişt hatin guhertin.
Hin kurdên ku do li dijî te û îdeolojiya te bûn nuha bûne kemalîst û Ataturkçiyên gelkî baş û di nav kurdan da gav û seetê pesnê te didin.
Berê piraniya kurdan terefdarê serxwebûnê bûn, nuha piraniyê dev jê berdaye, êdî qala demokrasiyê, biratiyê, zewaca kurd û tirkan û pêwîstî û başiya jiyaneke bi hev ra dikin.
Him li ser van kesan û him jî bi tevayî li er rewşa Tirkiyê ya îro ez dixwazim hin pirsan ji te bikim.
-Kerem bike.
-Ez pirsa xwe ya berê dubare dikim, tu halê Tirkiyê yê îro çawa dibînî?
-Ez jî bersîva xwe ya berê dubare dikim. Ez halê Tirkiyê wek hale qereçiyan dibînim. Ne baş dibe û ne jî xerab dibe.Yanî ewê tim bela serê dinyayê be.
-Tu rewşa hikûmeta AKP-ê çawa dibînî?
-Ez rewşa hikûmeta AKP-ê wek rewşa emirberê dema xwe dibînim. Tu zanî di dema min da her zabitek emirberekî wî yê şexsî hebû, di xizmeta wî û mala wî da bû. Bi baweriya min rewşa hikûmeta Erdogan jî wiha ye, artêş çi emrî bide wan, ew mecbûr in bi cî bînin.
Lê bi taybetî jî di mesela kurdan da hukûmet tim di bin emrê da leşkeran daye.
-Baş e wê demê li gor te îro kî Tirkiyê îdare dike?
-Divê ez rast bibêjim û ji xwe her kes jî dizane, Tirkiye bi hîle û xurdan ji alî leşkeran ve hat avakirin. Ez jî û hemû hevalên min jî em giş leşker bûn. Û îro jî hîn tişt nehatiye guhertin, dîsa ji alî leşkeran ve tê îdarekirin. Tenê hin çete û mafiya li vê îdarê zêde bûne. Bi baweriya min li gor şertên îro ew jî normal û pêwîst e. Ji ber ku bêyî alîkarî û terora wan çeteyan dewlet dikane ji destê leşkeran derkeve û têkeve destê sivîlanû kurd jî dikanin ji vê rewşê feydeyê bibînin.
-Yanî tu dibêjî, dewlet bê çete û qatil îdare nabe?
-Ne hemû dewlet, lê ji bo Tirkiyê wisa ye. ”Dewleta kûr” bi saya qatilên artêşê û rêxistinên çeteyan heye, bêyî hebûna van çeteyan û rêxistinên weke Ergenekonê, îdareya dewletê ewê ji destê artêşê derkeve.
-Baş e, di derbarê ”pakêta kurd” ya AKP-ê da tu çi difikirî? Tu bawer dikî ku AKP bi rastî dixwaze mafê kurdan yê netewî bide û artêş jî ewê qebûl bike?
-Bi rastî jî hûn kurd hinekî saf in, yaho pakêta çi halê çi. Dewlet di van salên dawî da hinekî ketiye tengasiyê, dibîne ku bi şer nikane zora PKK-ê û kurdan bibe. Loma jî dixwazin bi ”pakêt” û hin gavên ”demokratîk”, hin tawîzên biçûk û bêgarantî kurdan berra hev din, ji ber hevda bixînin û bi vê riyê jî hêza xwe topî ser hev kin. Yanî wextê qezanc bikin. Çimkî nuha hewcedariya wan bi wextê heye. Dewlet dixwaze rê nede carake din kurd têkevin meclîsê û bi sedan belediyan bidest xin. Nuha dixebitin ku vê îmkanê ji dest kurdan bigrin, lê ewê çawa bikin hîn baş ne diyar e.
-Dîtina te li ser Amerîkayê çi ye?
-Amerîka hirç e! Divê meriv hevza xwe jê bike. Pir xurt e, hêza xurt divê meriv serî jê ra bitewîne. Yên me wek ehmeqan ev yek baş fêm nekirin, loma jî li Hewlêrê ew girtin û telîs xistin serê wan. Lê nuha hinekî biaqil bûne û pir bi dizî dixebitin. Tu zanî pêşiyên me temî li me kirine, gotine, ”destê tu nikanî badî maç bike û bide ser serê xwe.”
-Min fêm kir.Gelo li gor te Obama merivekî çawa ye?
-Merivekî pir ne baş e. Çimkî wek me naxwaze kurdan ji ruyê dinyayê hilîne. Ew jî têr nake, tew di ser da li Îraqê wan wek mitefîqê xwe jî dibîne. Belkî dewletekê jî ji wan ra
çêke. Li gor baweriya min her kesê ku bibêje bira kurd ji ruyê dinyayê neqelin xerab e û divê Tirkiye li dij be. Ev îdeolojî û siyaseta me ya netewî ye.
-Qey te jî bihîstiye, Tirkiye dixwaze têkeve Yekîtiya Ewrûpayê. Û ji bo vê yekê jî ev 46 sal in di dorê da ye. Di van demên dawî da xwedêgiravî hin gavan davêje û hin qanûnan derdixe. Dîtina te li ser vê yekê çi ye?
-Bi baweriya min heta kurdan bi temamî nehelînin naxwazin bibin endamê Yekîtiya ewrûpayê. Tiştê dikin siyaset e û xapandine.
Heta 20-30 salên din jî ewê wiha serî li Ewrûpayê bigerînin. Hêvî ew e ku heta wê çaxê bikanibin kurdan asîmîle bikin, kurdî wek ziman nimîne. Dema kurdî wek ziman nema, wê demê ewê jî wek alban, bosnî, laz, çerkez, gurcî û gelek miletên din mecbûrî bibin tirk.
-Gelo tiştekî wiha mimkûn e?
-Çima ne mimkûn e?
Ji xwe heta nuha bêyî kurdan me hemû miletên din asîmîe bûne û bûne tirk. Tenê kurd mane. Û ew jî ji nîvî bêtir ji xwe bûne tirk.
Di nav çend salan da yên mayî jî ewê ya bi zor, ya jî bi hawakî tabiî bihelin.
Ma heta nuha me hindik milet helandine, kirine tirk?
Meraq neke, ewê jî bibin.
Tu zanî piştî ku merivê kordunde dimre zuriyeta wî diqede. Milet jî wiha ne, dema zarokên wan zimanê diya xwe fêr nebin, ew milet jî zû derneg ewê bihele. kurd ketine vê pêvajoyê, yanî hêdî hêdî dibin tirk.
Lê ji bo ku em kanibin wan zû bihelînin û bikin tirk hewcedariya me bi alîkariya kurdan jî heye. Bêyî alîkariya kurdan karê me ewê gelkî zor be.
-Çawa yanî?
-Ji ber ku ji me bêtir ew hev û du fêrî tirkî dikin. Berê dezgeh, wasite û aletên me yên asîmîlasyonê hindik bûn, kurd dereng diheliyan.
Lê nuha di ber dezgehên me ra, telewîzyon, rojname, kovar, pirtûk û malperên kurdan jî gelkî alîkariya me dikin.
Mala van serok, hêz û şexsên tirkîaxêv ava be, xizmeta ew ji me ra dikin bavê me jî ji mer ra nake.
Tu zanî, kurmê darê ne ji darê be, dar narize. Bi saya serê van serok, siyasetmedar, ronakbîr, nivîskarên kurd zimanê tirkî di nava kurdan da baş belav dibe.
Û piştî ku însan fêr bûn êdî zû bi zû nikanin dev jê berdin, însan êdî weke cixare, alkol û narkotîkayê dibin muptelayê tirkî, devjêberdan pir û pir zahmet dibe.
Mesela, ma ew bi xwe kanin dev ji tirkî berdin? Na, çimkî carê di warê hest û fikir da asîmîle bûne, bûne tirk.
-Nuha min fêm kir. Baş e, Serokwezîr Tayyip Erdogan dibêje li Tirkiyê demokrasî heye. Gelo ev rast e?
-Li gor baweriya min heye û him jî pir zêde ye. Em bibêjin pûlisek ya jî leşkerekî me zarokekî ya jî terorîstekî dikuje, qiyametê radikin.
Li der û li hundur Tirkiyê didin mahkiman û gelek caran jî mahkûm dikin. Parlamenterên Ewrûpî tên li hefsên me digerin, bi malbatên girtî û kuştiyan ra dipeyivin, li ser îşkence û miamela xerab lêkolînan çê dikin, raporan hazir dikin.
Û berpirsiyarên dewletê jî nikanin tiştekî bibêjin. Ji ber ku demokrasiyek pir zêde heye.
Ma di dema min da wiha bû?
Ji bavê kê zêde bû ji me ra tiştek bigota ya jî di dadgehên navnetewî da çeza bidana me. Di serîhildanên Koçgirî, Şêx Seîd, Sason û Agriyê da ne yek û dudu, me bi hezaran kurd kuştin.
Ma kê dikanîbû bigota çima hûn dikujin ya jî doza mahkemekirina "musebîban" li me bikirina?
Lê îro ji ruyê demkrasiyê vê doze li me dikin. Li gor baweriya min û ev bawerî ya dewleta me ye jî, dema tu nikanibî terorîstekî dijminê dewletê eşkere bikuje, ev tê wê manê ku demokrasiyek mezin li wî welatî heye.
-Di heqê îşkencê da dîtina te çiye?
-Te ev pirs berê jî ji min kiribû. Pêşiyên tirkan gotine ço ji Cinnetê derketiye!
Bi baweriya min zarok bê kotek, dewlet bê îşkence îdare nabe. Ez vi ya ji tercûbên xwe jî baş dizanim.
-Baş e, nuha ez werim ser mesela hin Ataturkçiyên kurd yên nuh.
-Fermo.
- Belkî te jî bihîstibe, dema Abdullah Ocalan hat girtin, got, “diya min tirk”e. Ma ev rast e?
-Berî her tiştî buhtanan li diya xwe ya reben dike. Ya din jî ew bibêje bavê min jî tirk e, pere nake û xelasiya wî tuneye. Em tu carî dijminê xwe efû nakin.
-Min fêm kir. Dîsa Ocalan dibêje, ”Min daye ser şopa Ataturk ya salên 1920-î. Ez wî ji xwe ra nimûne digrim.” Li ser van gotinên Ocalan fikrê te çi ye?
-Ê weleh siyaseta min ya salên 1920-î ya li hember kurdan berê xepandin, dû ra jî înkar û wendakrin bû. Ku ew jî wek min bike mala wî ava. Ji xwe tiştê dewlet jê dixwaze jî ev e, bi xapandinê, hêdî hêdî kurdan ji hêz da bixe, bike tirk.
-Îddîayeke Ocalan ya din jî ew e ku dibêje Serîhildana Şêx Seîd û hin serîhildanên din yên kurdan ji alî îngilîzan ve li hember Komara Tirk ya nuha hatine pîjkirin. Ma ev yek rast e gelo?
-Rebeno ya ji hewla ruhê xwe dibêje. Bi gotinên wiha dixwaze xwe bi me şîrîn bike. Ew ne Serêhildana Şêx Seîd, bavê xwe jî bike hevalê emperyalîzmê û îngilîzan dîsa xelasiya wî tuneye.
Îcar tu rastiyê dixwazî heger ne xêra emperyalîstan û bi taybetî jî îngilîz û fransizan bûya me nikanîbû Kurdistan têxista bin nîrê xwe.
kurd nuha ji zûda rizgar bûbûn. Wê demê propagandeyek bi vî rengî ji me ra lazim bû, me jî ew kir. Tiştê me çêkiriye nuha ew difroşe me.
-Tu zanî PKK-ê û piraniya ronakbîr û siyasetmedarên kurdan berê ”serxwebûn”, ”federasyon” û çareseriyên wek wan diparastin. Lê Ocalan nuha dibêje,”federasyon” û heta “otonomî” jî ne baş e, ewê yekîtiya Tirkiyê xera bike. Îcar ne tenê Ocalan, gelek kesên ku berê ji ”serxwebûn” û ”federasyonê” danediketin nuha wan jî dev ji vê daxwazê berdane û qala realîzmê û hin çîrokên din dikin.
Gelo tu vê çerxkirinê çawa dibînî?
-Berî her tiştî ez vê çerxkirnê pir baş dibînim. Lê dîsa jî tiştên zêde dixwazin. Ne otonomî û sexwebûn, perwerdeyiya bi zimanê kurdî jî gelkî xerab e û dikane Tirkiyê perçe bike. Loma jî dive tiştekî nedin kurdan.
-Tu TRT6-ê çawa dibînî?
-Weleh ez baş nabînim, hebûna TRT-6-ê siyaset û îdeolojiya me ya resmî pûç kir, darbeyeke mezin li me da.
Lê ji mecbûrî bû.
Îcar ji ber ku carê ev tawîz hatiye dayin dibê dewlet baş feydeyê jê bigre. Mesela dibê hemû "kurdçiyên" berê "pir tûj" bûn û pir li dijî me bûn, gişa ya bigre kar ya jî îş bide wan.
Çimkî "kurdçiyên pûlperest" pir in, dibê dewlet wan bikşîne alî xwe. Çimkî ji bo gelek kesî pere ji kurdayetiyê şîrîntir e, dibê dewlet vê îmkanê baş bikar bîne.
Ji xwe bi qasî ez dibînim, gelek kes, bêyî ku dewlet ban wan bike, ji bo çêkirina çend programan li ber deriyê TRT-ê pê li serê hev dikin, ew bi xwe bi teqleyan diherin dibin mukur û dikevin deriyê dewletê, ji bo ko ku çend qurişan ji dewletê bifirînin ji ber deriyê TRT-ê venaqetin.
Di nava kurdan da kesên wiha pir in û dibê dewlet van kesan tu carî destvala venegerîne, tim çend qurişan têke bêrîka wan.
-Gelek sipas ji bo vê hevpeyvînê. Gotina te ya dawî çi ye?
-Berî her tiştî divê dewlet nehêle kurdî bi pêş keve û bibe zimanê resmî yê perwerdeyê.
Û ya din jî divê dewlet tirkî di nava kurdan da belav bike, îmkan û alîkariyê bide dezgeh û kesên ku ji xizmeta vê armanca me dikin.