Berî nuha bi çend rojan di nivîseke xwe da min gotibû ku nîjadperst û kemalîstên tirk ”di esasê xwe da ev sond ji bo kurdan çêkirine. Ji bo ku kurd bibêjin em tirk in.”
Min ev yek ne piştî lêkolînekê, li gorî refleksa xwe ya netewî texmîn kiribû û gotibû. Ji ber ku ez dizanim li Tirkiyê her tişt, hemû qanûn ji bo înkar û wendakirina kurdan çêkirin…
Loma jî ev sonda meclîsa Tirkiyê jî li dijî kurdan, ji bo bi darê zorê wan gotina bi siyasetmedarên kurd bidin gotin.
Bi şiyarbûn û liberxwedana kurdan ra naveroka sondê jî hatiye guhertin û bêtir bûye sondeke nîjadperest û li dijî hemû nirxên medenî û însanî.
Ozdîl dibêje, di dema Osmaniyan da endamên ”Meclîsa Mebûsan” bi navê ”padîşah û sedeqata bi welêt ra” sond dixwazrin.
Lê piştî ku dewleta Osmanî belav bû û komara Tirk ava bû, Mistefa Kemal di destpêkê da guh nedaye tiştên wiha û loma jî di roja vekirana meclîsa yekem da (23-ê nîsana 1920) sond nehatiye xwarin.
Ji ber ku di meclîsa yekê da kurd hene û Mistefa Kemal hîn baş cî nedaye nigê xwe.
Loma jî sond dikane jê ra bibe gelş.
Di Qanûna Esasî(Teşîlati Esasiye)ya pêşî ku di sala 1921-ê da jî sond tunebûye. Çimkî hîn kurd nehatine tasfiyekirin û ji kurdan ra dibêjin ev dewlet û ev meclîs ya kurdan û tirkan e.
Lê dû ra, nêzî serîhildana Şêx Seîd rewş tê guhertin, êdî kurd û hemû mixalif tên tasfiyekirin û dema dîktatoriya Mistefa Kemal dest pê dike.
Di sala 1924-an da li ser pêşniyara mebûsê Bîlecikê Fîkret Beg sond tê qebûlkirin.
Yanî cara pêşî di sala 1924 an da sond dikeve Qanûna Esasî.
Sonda 1924-an wiha ye:
“Ezê li dijî seadet û selametiya welêt û milet û hakimiyeta milet ya bêqeyd û şert armanceke muxalif nemeşînim û bi esasên cumhûriyetê ve girêdayî bimînim weleh.”
Di 1928-an da gotina ”weleh” derdixin û ”soza namûsê” dixin dewsa gotina ”weleh”.
Ev son heta sala 1960-î dimîne.
Piştî darbeya 1960-î sondê duguherin. Di Qanûna Esasî ya 1961-ê da îcar “serxwebûnê, yekîtiyê û laîsîzmê” jî lê zêde dikin.
Di virda êdî meriv dibîne ku naveroka sondê bêtir dibe siyasî û li dijî hin hêz û gelan.
Bi gotina ”yekîtiyê” qest yekîtiya Tirkiyê ye yanî kurd in û bi ”laîsîzmê” jî qest hêzên dîndar in. ifgz9k
Heta darbeya 1980-î sond wiha dimîne.
Di vê sondê da ne navê ”miletê tirk yê mezin” û ne jî ”girêdayîbûna bi şoreş û înqîlabên Ataturk” heye.
Di Qanûna Esasî ya ku di sala 1982-an da ji alî cûntaya leşkerî ve hat çêkirin sond îcar him dirêjtir dibe û him jî naveroka wê bêtir dibe nîjadperest û li dijî kurdan.
Di vê Qanûna Esasî ya cûnta leşkerî da gotinên ”huqûq, şoreş û înqilabên Ataturk, sedeqeta bi qanûna esasî û li hemberî miletê tirk yê mezin ez li ser namûs û şerefa xwe sond dixwim” lê tê zêdekirin.
A ev sonda ku îro li meclîsê her kes sond dixwe, ev sonda ku di 12-ê îlonê da ji bal Kenan Evren û cûnta leşkerî ve bi darê zorê bi milet dan qebûlkirin e.
Erdogan û hemû parlamenterên AKP-yî li gel ku dibêjin ew ne kemalîst in, lê dîsa jî weke Denîz Baykal li ser şeref û namûsa xwe sondxwin, dibêjin ewê bi ”înqîlab û şoreşên Ataturk ra” girêdayî bimînin û tu carî jê veneqetin.
Di esasê xwe da ev sond, sonda CHP-ê û kemalîstan e, sondeke nîjadperest û li dijî miletê kurd e, li dijî demokrasiyê û însaniyetê ye û loma jî dibê were rakirin. Dibê di meclîsê da tu sond mond tunebe, civatên medenî tiştên wiha nakin…
Loma jî dibê karê mebûsên kurd yê pêşî(heger herin meclîsê)daxwaza rakirina vê sonda nîjadperest be…
Inga kommentarer:
Skicka en kommentar