Zimanê ku zarok pê nepeyive dimre

Kurdîzanê Emerîkî yê bi nav û deng, Dr. Michael Chayet, di derbarê pêşeroja zimanê Kurdî da bi ”fikar û nîgeran” e.
Chayet, di rojnemeya Hewlêrê da gotiye, eger rewş wiha bidome kurmancî ewê bimre, divê Kurd sûdê ji serpêhatî û tercûbeya cihûyan werbigrin û zarokê xwe kurdî bikin, ji ber ku zimanekî zarok pê neaxive dimre.
Doktor Michael Chayet, di hevpeyvîna xwe ya di rojnameya Hewlêrê da li ser pêşeroja zimanê kurdî rawestiyaye û gotiye:
“Her çend ku zimanê kurdî hîn zimanekî zindî ye lê zorbeya zarokên kurd bi zimanê biyaniyan perwerde dibin û ev jî gefeke bo pêşeroja zimanê kurdî, çi li Kurdistana Tirkiye û çi li Ewropayê zarok Kurdî nizanin”.
Michaele Chayet, yek ji wan zimanzanên biyanî yê ku kurdan baş nas dike û ev serê salan e ku serê xwe bi hemû zaravayên kurdî ra, lê bi taybetî jî bi kurmancî ra gelkî êşandiye û ferhengeke wî ya kurmancî jî heye.
Chayet, di derbarê pêşeroja kurmancî ya ne diyar da wiha gotiye:
“Ev ziman (mebesta min şêwezarê kurmancî ye) di metirsiyê da ye. Dewleta Tirkiyeyê ta niha her tişt kiriye ji bo ku vî zimanî ji nav bibe, bandor gelek nebû anku zimanê kurdî jinav neçû, lê niha rewş ne weke berê ye, eger kurd gringiyê nedin zimanê xwe ditirsim ku ev ziman 20 salên dî nemîne”.
Tehlûkeya ku Chayet li pêş zimanê kurdî dibîne pir rast e û ev 30 sal in ku ez li serok û ronakbîrên kurdan, li miletê kurd dikim gazî û hawar, dibêjim kurdino, heger hûn li zimanê xwe xwedî dernekevin, ev ziman ewê bimre.
Ji ber ku herkesê xwedî piçek aqil dizane, zimanê ku ji cîlekî dewrî cîlekî din nebe û pê neyê xwendin û nivîsandin mahkûmî mirinê ye.
Chayet jî ev rastî bi bîra kurdan xistiye...
Esas xetera Chayet li pêşiya zimanê kurdî dibîne, hemû siyasetmedar, serok û ronakbîrên kurdan jî dibînin, lê ji ber ku piraniya wan asîmîle bûne, bi hest, kultur û dîtinên xwe bûne tirk, loma jî îşê xwe ji helandina kurdî naynin.
Çimkî kurdî ji bo wan pir ne girîng e.
Erê weke nîjad kurd in, lê di praktîkê da bûna malê kultur û zimanê tirkî, ji kurdî bêtir, ji kultur, ziman û edebiyata tirkî ra xizmetê dikin.
Heger kurdî girîng bûya ewê bêtir giranî bidana zimanê xwe, bi zarokên xwe ra, bi gelê xwe ra bi kurdî bipeyivîyana û bi kurdî binivîsandana.
Lê tiştekî wiha nakin, hûn kelpetanan jî bavê canê wan, dîsa jî dev ji tirkî bernadin, hemû bûne ”tirkîman”, yanî serxweş û muptelayê tirkî.
Chayet gotiye:
“Bila kurd ji cihûyan fêr bibin, cihû ji destpêka sedesala 20-an heta sala 1948 (sala damezirandina dewleta Îsraîl)ji bo zimanê Îbrî gelek hewil dan(ku bi maweya 2 hezar sal zimanekî mirî bû) ku zindî bikin û zarokên xwe fêrî wî zimanî bikin. Di nava cihûyan îradeyeke bi hêz hebû, lê mixabin tiştekî wiha di nava kurdan da nine”.Chayet bi xwe cihû ye û weke min li jor jî got, kurdan baş nas dike, loma jî dizane ku ew îrade, ezm û îstîkrara ku bi cihuyan ra heye, bi kurdan ra, bi kêmanî bi kurdên Tirkiyê ra tuneye.
Bi rastî jî mêrikan zimanekî mirî 2 hezar salan li xerîbiyê, bi dizî xwedî kirin, dan jiyandin, heta ku dewleta xwe çêkirin.
Berî avabûna Îsraîl li seranserê cîhanê bêyî çend kesên dîndar û hahaman kesî bi îbranî nizanîbû, îbranî zimanekî mirî bû.
Lê yê kurdan bira 2 hezar sal koçberî li wir bimîne, li ser axa xwe, di nava 100 salî da zimanê kurdî dike wenda bibe.
Tirkan kurd baş nas kirine, loma jî dizanin ku heger heta 20-30 salên din jî mafekî nedin wan, kurdî ewê here rahma Xwedê…
Û di vî warî da jî gelek projeyên dewletê hene, gundan vala dikin, bajaran geş dikin, kurdan mecbûrî koçberiyê dikin, didin xwendin, teknîk pêş da dihere, welhasil ji ber ku kurd bi xwe ji zimanê xwe hez nakin û tu tedbîrekê nagrin, loma jî wext di eleyhê kurdan da ye.
Chayet ev tahlûke baş dîtiye û loma jî gotiye:
“Eger Dewleta Tirkiyeyê her bi vî şêweyî kurdan ji gundan derbike û neçar bibin biçin bajarên Tirkiyê, neviyê nû dê zimanê kurdî roj bi roj ji bîr bike, ez ji vê gelkî nîgeran im ku zimanê kurdî li Tirkiyê û li derveyî Tirkiyê dipişife, çunku dê û bav zarokan fêrî zimanê kurdî nakin, ev jî armanca Tirkiyeyê ye”.
Weke Chayet jî gotiye, bi rastî siyasetmedar û ronakbîrên kurd tam li gor ”armanca Tirkiyeyê” hereket dikin, karê dewletê hêsan dikin.
Zirara siysetmedar û ronkbîrên kurd didin zimanê kurdî dewlet nadê, nikane bidê.
Van hêzan di bin navê kurdayetiyê da miletê kurd asîmîle dikin, kes û hêzên ku dewlet nikane tesîrî li wan bike, siyasetmedar û ronakbîrên kurd wan ji ser rê da dixînin û dikin heyran û muptelayê zimanê tirkî û xerîbî kurdî.
Ez bi xwe fêm ankim dewlet çima van evîndar û cevakarên zimanê tirkî xelat nake, çimkî ew jî bi qasî dewletê tirkî di nava kurdan da bealv dikin û bi vê yekê jî nahêlin ziman û edebiyata kurdî bi pêş keve û geş û gur bibibe.
Li ser îmkanên cîhana îro û tiştên ku kurda dikaninbikin jî Chayet gotiye:
“Kurd dikarin bi rêya televîzyonê û internetê gelek tiştan bikin, divê zimanê kurdî li fêrgeh û zanîngehan bê perwerdekirin, ev ne xewn û xeyal e, çunku li Kurdistana Iraqê û Ermenîstanê perwerde pê dibe. Çima bi şanazî bi zimanê kurdî naaxivin û zarokên xwe fêrî xwendin û nivîsa bi zimanê Kurdî nakin?”
Çima kurd bi şanazî bi kurdî napeyivin û fêrî zarokên xwe nakin?
Ji ber ku ji kurdî heznakin, loma jî axaftin û nivîsîna bi kurdî wan tatmîn nake.
Çimkî asîmîle bûne. Kesê asîmîlebûyî dibe biyaniyê kultur û zimanê xwe, dilê wî lê nakele, kêfa wî jê ra nayê.
Kesê asîmîle bibe, ji kultura xwe sar dibe, dûr dikve, hestên wî yên netewî zeîf dibe û loma jî qedir û qîmetê nade kultur, ziman, edebiyat û dîrok xwe, naxweze fêr bibe, bide fêrkirin, jê direve.
Chayet di dawiya hevpeyvîna xwe da weke neteweperestekî kurd peyivîye, gotiye:
“Dema dibînim xelk bi kurdî diaxive dilê min tijî jiyan dibe, ez komek ziman dizanim, lê hindek ji wan nêzî dilê min in ku zimanê kurdî jî yek ji wan e. Her dîsa ji kurdan ra dibêjim, zimanê ku zarok pê neaxive, dimre.”Çend sal berê Chayet carê hatibû Swêd, li ser zimanê kurdî semînerek da. Me jê gelek pirs kir. Fersend çêbû ku ez çend caran pê ra sohbet jî bikim. Bi rastî jî Chayet belkî 20-30 zimanî dizane, lê wek gotiye ji kurdî pir hez dike û loma jî pir baş fêr bûye.
Xwezî hemû siyasetmedar, serok, nivîskar û ronakbîrên kurd jî bi qasî Michael Chayet ji zimanê xwe hezbikirana…
Çavkaniya xeberê AKnews